Jain Sahitya

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain

Page 6

ਉਦੇਸਕ ਵਿਚ ਮਹਾਵਰਤਾ ਤੇ ਰਾਤਰੀ ਭੋਜਨ ਤਿਆਗ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੈ । 3 ਉਪਸਰਗ ;- ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਸਾਧੂ ਨੂੰ ਰੋਜਾਨਾ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਦਾ ਦੋ ਉਦੇਸਕਾ ਵਿਚ ਜਿਕਰ ਹੈ । ਪਹਿਲੇ ਉਦੇਸਕ ਵਿਚ 22 ਪਹਿਸ਼ੈ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਉਦੇਸ਼ਕ ਰਿਸਤੇਦਾਰ ਰਾਹੀ ਸਾਂਧੂ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਦਾ ਜਿਕਰ ਹੈ। ਤੀਸਰੇ ਉਦੇਸ਼ਕ ਵਾਸਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਸਾਵਧਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਚੋਥੇ ਉਦੈਸਕ ਵਿਵ ਸਾਧੂ ਨੂੰ ਕੁਤਰਕਾ ਤੋਂ ਸਾਵਧਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । 4 ਇਸਤਰੀ ਪਰਿਗਿਆ :- ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਦੋ ਉਦੇਸਕ ਵਿਚ ਬ੍ਰਹਮਚਰਜਾ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਇਸਤਰੀਆਂ ਪ੍ਰਤਿ ਸਾਵਧਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
5 ਨਰਕ ਵਿਭਕਤੀ:- ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਦਂ ਉਦੇਸਕ ਵਿਚ ਨਰਕ, ਨਰਕ ਦਾ ਕਾਰਣ, ਨਰਕ ਦੇ ਦੁੱਖਾ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੈ ।
6 ਵੀਰਸਤਵ :- ਜਰਮਨ ਨਿਵਾਸੀ ਡਾਕਟਰ ਮੋਟੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੀ ਸਤੂਤੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਤਨ ਕਵਿਤਾ ਹੈ ।
7 ਕੁਸ਼ੀਲ :- ਅਸੁਧ ਮੁਨੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਚਾਰ ਦੇ ਪੰਪਰਾਂਵਾ ਦਾ ਜਿਕਰ ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਹੈ।
8 ਵੀਰਜ ;- ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਪਰਾਕ੍ਰਮ ਵੀ ਹੈ। ਵੀਰਜ ਦਾ ਅਰਥ ਇਕ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ । ਇਥੇ ਵੀਰਜ ਦੇ ਦੋ ਭੇਦ ਬਾਲ ਵੀਰਜ ਤੇ ਪੰਡਤ ਵੀਰਜ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੈ ।
10 ਸਮਾਧੀ :- ਸਮਾਧੀ ਦਾ ਅਰਥ ਆਤਮਾ ਦੇ ਅਦਰਲਾ ਸੁੱਖ ਹੈ। ਇਥੇ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਸਮਾਧੀ ਵੱਲ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ ।
। ਮਾਰਗ :- ਇਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇ ਦਰਵੇ ਅਧਿਐਨ ਵਰਗਾ ਹੀ ਹੈ।
12 ਸਮੱਸਰਨ :- ਇਥੇ ਸਮੱਸਰਨ ਦਾ ਅਰਥ ਦੂਸਰੇ ਧਰਮ ਉਪਦੇਸਕਾ ਦਾ ਇਕਠ ਹੈ । ਇਥੋਂ 363 ਮੱਤਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੈ ।
13 ਯੱਬਾਤੱਥ :- ਇਸ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਅਸਲਾ ਪਰਮਾਰਥ । ਜੋ ਵਸਤੂ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਵਰਨਣ ਕਰਨਾ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਚੇਲੇ ਦੇ ਗੁਣ ਦੋਸ਼ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੈ ।
14 ਇਸ ਅਧਿਐਨਾ ਵਿਚ ਅਦਰਲੀ ਤੇ ਬਾਹਰਲੀਆ ਗੰਢਾ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੈ ।
15 ਆਦਾਨ :- ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਵਿਵੇਕ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ, ਸੰਜਮਫਲ, ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਜਾਂ ਵੀਤਰਾਗੀ ਪੁਰਸ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੈ ।
16 ਗਾਥਾ :- ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ' ਸੱਚੋ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਮਣ ਭਿਖਜੂ ਤੇ ਂ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸਾ
ਹੈ।
17 ਪੁੰਡਰਿਕ :- ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਹੋਰ ਮੱਤਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ । ਸੰਸਾਰ ਰੂਪੀ ਸਰੋਵਰ ਵਿਚ, ਸਫੈਦ ਕਮਲ ਨੂੰ ਸੱਚਾ ਭਿਖਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
FO
ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਆਖਦਾ ਹੈ । “ਸੰਸਾਰ ਰੂਪੀ ਤਲਾਵ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਕਰਮ ਰੂਪੀ ਪਾਣੀ ਹੈ ਤੇ ਕਾਮ ਭੋਗ ਰੂਪੀ ਚਿਕੜ ਹੈ । ਪੁੰਡਰਿਕ ਰਾਜਾ ਹੈ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਚਹੁ ਪਾਸੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਚਾਰਕ
5.