Jain Dharm Prakash 1947 Pustak 063 Ank 10

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 9

અંક ૧૦ મો | પયુંષણું પર્વને સાર્થક કરવાની ચાવી
૨૩૮ એ એક આત્મન હતો. તેની પ્રવૃત્તિ મર્યાદિત હતી. તેના જીવનમાં તે એક સ્થળે જ અટકી ગયો હતો. તેની સર્વ પ્રવૃત્તિઓ એકધારી હતી. દિવસ ઊગે ને આથમે ત્યાંસુધીના સર્વ કાર્યો તે ચાલુ ટેવ પ્રમાણે કર્યા કરતો. તેમાં ને તેમાં
ગયા હતા. આગળ વધવાની તેને ભાવના જ થતી ન હતી. તેનું હૃદય પણ જડ ને કઠિન હતું. તેમાં ઊર્મિને સ્થાન જ ન હતું. લોકો તેને વ્યવહારુ - કહેતા હતા.
આ અને આવા અનેક આત્મનો વિશ્વમાં જોવામાં આવે છે. ઘણાખરાના જીવન ઉપરના પાંચ સાથે બહુ અંશે મળતા આવે છે. એ જીવન સુધારવાની તેમાંથી કેટલાકને તમન્ના હોય છે ને કેટલાકને તમન્ના નથી હોતી. જેમને તમન્ના હોય છે તેમાંથી અમુકને જ સુધારણાને ગ્ય સાધને મળે છે. અમુકને સાધને જ મળતા નથી. સાધને મળ્યા પછી તેને ઉપગ કરવામાં આળસ કરી ઘણખરાના સમય બરબાદ થાય છે. એટલે ઉજજવળ જીવનપન્થમાં આગળ વધનાર વિરલ જ નીકળે છે. એટલે જે આપણે વિશ્વનું નિરીક્ષણ કરીએ તો તેમાં મોટે ભાગ એક સરખી સ્થિતિમાં હશે અથવા અમુક વધારે ખરાબ સ્થિતિમાં ગએલા જોવામાં આવશે.
પરમ પાવનકારી પર્યુષણ પર્વના પવિત્ર દિવસમાં પોતામાં ઘર કરી ગયેલા દુર્ગણેથી જે ઉદ્વિગ્ન થયા હૈ તો તેને દૂર કરવાના સાધને મેળવી સેવવા તત્પર બને.
આ વર્ ધાતુને અર્થ વસવું એવો થાય છે. પતિ-એ ઉપસર્ગ છે. તેનો અર્થ ચારે તરફથી-સર્વથા એવો થાય છે. જીવનના પર્યુષણ એટલે=નિયત અમુક સમય માટે ચોકકસ-સ્થિર વાસ કરવો. ભાદ્રપદ શુકલ પંચમી-ચતુથીને દિવસે મુનિઓ નિયત, સ્થિર થઈ જાય માટે તે દિવસને પયુષણ કહેવામાં આવે એ રીતે યોગિક બનેલું નામ આઠ દિવસના પર્વમાં રૂઢ થયેલું છે.
રૂઢ થયેલા તે નામને યોગિક કરીને જે આ આઠ દિવસોમાં આત્માને અમુક ગુણપ્રદેશમાં લઈ જઈને સ્થિર કરવામાં આવે તે પર્વની સાર્થકતા કરી કહેવાય.
આ પર્વદિવસોમાં પ્રથમ ત્રણ દિવસ સુધી પર્વની મહત્તા, કષાયત્યાગ. અવશ્ય કરણીય ક્રિયાઓ, સાધર્મિક ભક્તિ, તપશ્ચર્યા, ક્ષમાપના, કાર્યોત્સર્ગ ચેત્યપરિપાટિ, કલપસૂત્રશ્રવણની આવશ્યકતા વગેરે વિષયો વિશદ રીતે સમજાવવામાં આવે છે. તેમાંથી એક પણ યથાર્થ પણે જચી જાય તે બેડો પાર થઈ જાય.
અન્તિમ પાંચ દિવસોમાં વિસ્તારથી શ્રી વીરચરિત્ર, સંક્ષેપમાં શ્રી પાશ્વ ચરિત્ર. શ્રી નેમિચરિત્ર આંતરા. શ્રી ઋષભચરિત્ર, જે સમજાવવામાં આવે છે. તેનું શ્રવણ માત્ર પણ એકાન્ત હિતકારી છે. આચરણ હિતકર હોય તેમાં કહેવું જ શું?
પર્વાધિરાજ શ્રી પર્યુષણ પર્વને એવી રીતે આરાધો કે ફરી તમને કોઈપણ દુર્ગણ સતાવે નહિ. એ જ માનવ જન્મ સાર્થકતા છે.