________________
UMESHUBJESH HIJISE SUBSN SHISHUMURSE. પર સાધકની સાધના–પર્વપુંગવ પર્યુષણ પSE USUS USUSUBUK L EUSUS ULULUS
UGULUCUCUCU Till Tirlfribe
Trn Tirls serpril rll લેખકઃ—મગનલાલ મોતીચંદ શાહ, વઢવાણ કેમ્પ, પર્યુષણ પર્વના ઉપસ્થિત નામે
પર્યુષણ પર્વને મહાપર્વ, અપૂર્વ પર્વ, શુદ્ધિ પર્વ, તપપ્રધાન પર્વ, મુક્તિ પર્વ, . સાધના પર્વ તેમજ પર્વાધિરાજ પણ કહેવામાં આવે છે. આ ઉપરથી આ મહાપર્વનું માહાસ્ય કેટલું વિશેષ છે તે નક્કી થાય છે. આ પર્વને લકત્તર કે દેવી પર્વે પણ કહી શકાય, કેમકે નંદીશ્વર જેવા અપ્રતિમ સમૃદ્ધિવાળા દીપના દેવતાઓ શ્રીજિનેશ્વરદેવના જન્મ કલ્યાણક તથા પર્યુષણદિ મહાપર્વોની આરાધના અને ઉત્સવો કરે છે, તે જ આ મહાપર્વનું માહાતમ્ય સૂચવે છે.
શ્રીજબૂદીપના આ ભરતક્ષેત્રમાં જ્યારે તીર્થકરોના જન્મકલ્યાણક આદિ મહોત્સવ દેવતાઓ કરતા ત્યારે ભરતક્ષેત્ર પણ તેવી સમૃદ્ધિવાળો ગણતો. હાલ તેવી સમૃદ્ધિ રહી નથી, પરંતુ પ્રભુના મુખમાંથી નીકળેલી શ્રુતજ્ઞાનની છત્રછાયા તે આપણું ઉપર રહેલી જ છે. આપણે એટલા ભાગ્યશાળી છીએ કે આપણો જન્મ અનાય દેશની અપેક્ષાએ આજે ભરતક્ષેત્રમાં છે, કે જ્યાં આ છાયાને લાભ શ્રવણુઠારા મેળવી તેની ઉપાસના કરીએ છીએ. પુંગવ શબ્દનો અર્થ અને તેને પ્રયોગ–
આ મહાપર્વને પર્વપુંગવ પણ કહી શકાય. પર્વમુંગવ એટલે પર્વોમાં શ્રેષ્ઠ, બધાં પર્વોમાં જે શ્રેષ્ઠ હોય તેને જ પર્વપુંગવ કહેવાય, અને તેનું માહા... પણ તે પ્રમાણે વિશેષ હોય. પુંગવને અર્થ સર્વથી શ્રેષ્ઠ-સર્વથી ઉત્તમ એવો થયે. પુંગવ શબ્દ આપણને કાંઈક અપરિચિત લાગશે, કેમકે આ શબ્દનો પ્રયોગ આપણુમાં બહુ દષ્ટિગોચર થતો નથી, પરંતુ બીજાં શાસ્ત્રોમાં તે એ શબ્દ બહુ વપરાય છે. જો હું ભૂલતો ન હોઉં તો એક ઠેકાણે અને બાણાવળીને “ નરપુંગવ ” અને સંગ્રામ રથધારી અશ્વને “ અશ્વપુંગવ” કે
પશપુંગવ”ની ઉપમા આપી છે. જેમાં જે ઉત્તમ હોય ત્યાં તે શબ્દ જોડવામાં આવે છે. મુનિઓમાં ઉત્તમ હોય તેને “મુનિપુંગવ ” અને રૂષિઓમાં ઉત્તમ હોય તેને “ રૂષિપુંગવ” કહેવાય છે. ગુણ અને અધિકારની વિશિષ્ટતા બતાવવા માટે આ શબ્દને સાતિવક પ્રયોગ નીચેના બ્લેકમાં જોવામાં આવે છે,
તાજસ્થાણાનાd, સાલ્વ વાવિવાં
नारदं परिपप्रच्छ, वाल्मीकिमुनिपुंगवं ॥ તપ જેને સદાય સ્વાધ્યાય છે, એવા સ્વાધ્યાયમાં નિમગ્ન થયેલા, તથા તપથી વિશુદ્ધ કરેલી છે વાણી જેણે એવા પવિત્ર વાણીના અધિષ્ઠાતા, તેમજ ગુણ અને કર્મમાં સદૈવ શ્રેષ્ઠ છે એવા મુનિપુંગવ એટલે મુનિયામાં ઉત્તમ શ્રીનારદમુનિને વાલ્મીકિ રૂષિએ પૂછયું.
-ગ ૨૫૦ )
