________________
_
અંક ૧૦ મો | સાધકની સાધના-પર્વપુંગવ પર્યુષણું
૨૫૩ - ચિત્ર વિચિત્ર નથી તેમ માર્ગ પણ વિચિત્ર નથી, પરંતુ મુસાફરીમાં જ આ પરમ વિચિત્રપણું જોવામાં આવે છે, કારણ કે તેઓ અભય માર્ગને પામ્યા છતાં વાસ ભોજનના ભાર પર અત્યંત આસક્તિ રાખી રહ્યા છે તે જ વિચિત્રપણું છે.
નીચેનું એક અંગ્રેજી વાક્ય જે નાનું છે છતાં ઘણે કિંમતી માર્મિક બેધ કરે છે જેથી મૂકયું છે, “ He is the man who dies before death ” તે જ ખરેખર માણસ છે કે જે મૃત્યુ પહેલાં મારે છે. આ એને શબ્દાર્થ થયે, પરંતુ આધ્યાત્મિક ભાવાર્થ તે આ પ્રમાણે થાય. જડ દેહના મૃત્યુ પહેલાં કર્મ શરીર અગર વાસના શરીરને જેણે ત્યાગ કર્યો છે તે જ ખરે મનુષ્ય જીવનની અમૂયતા સિદ્ધ કરે છે, તે જ પંડિત મરણે મરે છે, વાસનાને મારીને મરે છે તે જ અમર છે.
ગુર્જર કવિ કહે છે કે “વાસના વેરીને કામ એવાં કરે, જે થકી થાય જગદીશ રાજ. ” લાકડાંને કરવતથી વેરી જેમ તેના કકડા પાડવામાં આવે છે તેમ વાસનાને કાપીને એવાં કામ કરે છે જેથી પ્રભુ રાજી થાય અને પિતાનું કલ્યાણ થાય.
" આ ઉપરથી નક્કી થાય છે કે-સાધકને સાધનામાં જે કઈ મૂળભૂત કારણ નતું હોય તે તે વાસના કે દેહાધ્યાસનું જ છે. આ વાસના સાધકને સાધ્ય દશા પ્રગટવા દેતી નથી, જેથી જ ઉપરનાં દષ્ટાંતથી લેખને જરા વિસ્તારવામાં આવ્યા છે. સ્વરૂપ સમજ્યા વિનાની સાધના સફળ થતી નથી
જેનું આરાધન સાધકે કરવાનું છે તેનું સ્વરૂપ સમજવાની પણ તેને ઘણું જરૂર છે. સ્વરૂપ સમજ્યા વિના કેટલીક વખત અર્થનો અનર્થ થાય છે. એક દાખલો લઈએ“ gવાં વિરોધન, જર્તવ્યં મોરનgયં ” આને અર્થ એકાદશીના ઉપાસક એ કરે કે એકાદશી પવમાં બે વખત ભેજન એટલે ફળાહાર કરવાનું સૂચવ્યું છે. આપણે વિચારીએ કે રાજગરાને શીરે, કેળાં, મગફળી, બટેટા, શકરી એ ફળાહાર તરીક ગણાય છે અને તે પણ બે વખત ખાવામાં આવે તે આ ભારે ખોરાકથી કેટલું નુકશાન થાય? આમાં એકાદશીને કયો મહિમા સચવાય? ખરો અર્થ એ છે કે મો! =અરે ભાઈ, એકાદશીમાં વિશેષે કરીને બે કર્તવ્ય કરવાનો છે, એક તે ભોજનને ત્યાગ અને બીજુ નિદ્રાનો ત્યાગ. બે કર્તવ્ય અવશ્ય કરવાં એ જ એકાદશીનું માહામ્ય છે, અને અશક્ત માણસને ફક્ત એક જ વાર સ્વલ્પ ફળાહારની છૂટ છે. કહેવાનું તાત્પર્ય કે અર્થને અનર્થ આમ થાય.
આપણુ પર્વની ધાર્મિક કરણીની વિશુદ્ધિ સમજવા માટે ઉપલું દૃષ્ટાંત આપ્યું છે. ઉપયોગ અને યત્નાથી સમ્યક ક્રિયા કરી શકાય છે. તેમાં પણ પર્યુષણ પર્વમાં તે ઉપયોગ, યના અને અનપેક્ષા-આત્મવિચારણા પર બહુ લક્ષ આપવાનું રહે છે; કેમકે એ જૈન ધર્મનું ખરું મૂળ છે. ન રહે, જે દિ યત્નાથી ચાલવું, યત્નાથી બોલવું, એ જિનેશ્વરદેવની
