________________
અંક ૧૦ મ ].
'પજુસણ પર્વ એ આત્મપર્વ છે
૨૪૫
અને વધુ ઓળખાણ કરી લેવા માટે મળે તો તેમાં વધારે પડતું નથી જ ૫ણ ઊલટું અત્યંત ઓછામાં ઓછું છે, એમાં શંકા નથી. એકાવન અઠવાડીયા યથેચ્છ ઇંદ્રિયે પક્ષી હોય એવા મનુષ્યને માટે પણ એક અઠવાડીયાની નિવૃત્તિ કાંઈ વિશેષ ન કહેવાય. ખૂબ જમ્યા પછી જેમ તે ભોજન પચાવવા માટે અમુક ટાઈમ તો આપ જ પડે તેમ વાસનાઓનું ઝેર ઉતારવા માટે આવી નિવૃત્તિની જરૂર નથી રહેતી શું ? કેવળ શરીર પિતાને તાબે રહે અને ધારેલું કામ કરવા માટે તૈયાર થાય તેવા ક્ષુદ્ર વિચારથી પણ તપ, જપ અને સંયમ પાળવામાં આવે તે પણ તે ગુણકારી જ થઈ શકે તેમ છે.
હું કોણ છું? મારા વિકાસની કયાંથી શરૂઆત થઇ? મેં કેટલો પંથ કાર્યો અને કેટલો પ્રવાસ હજુ બાકી છે? એ વસ્તુને વિચાર કરી આગળનાં પ્રવાસની વધુ લાયક - તૈયારી કરવા વિચાર કરવા માટે જ આ પર્વની યોજના કરવામાં આવેલી છે. તપ કરવામાં
શરીર ઉપર કાબૂ મેળવી અંતરંગ સ્વચ્છતા સાધવાનો મૂળ હેતુ છે. તેમજ આપણું નિકટ હિતવી ભગવાન તીર્થકરોએ પોતાનો વિકાસ કેવી રીતે સાથે તેનું ચિત્ર નજર સામે ખડું કરી યથાશક્તિ તેનું અનુકરણ કરવાનો પ્રયત્ન કરવા માટે જ કલ્પસૂત્ર જેવું રસાળ, મનહર અને આત્મવિકાસને પિષક એવું સૂત્ર સાંભળવું જોઈએ જેથી આપણું માગમાંથી આપણે કંટકે દૂર કરી શકીએ, અને એ પર્વની પૂર્ણાહુતી એટલે જેમ શરી૨માંથી મેલ દૂર કરવાનો તેમ અંતરંગ મેલ દૂર કરી આખી જીવસૃષ્ટિને પ્રેમ અર્પણ કરી તેમની ક્ષમાયાચના કરવી જોઈએ. એમાં કેટલું રહસ્ય સમાએલું છે તે સમજવા માટે કાંઈ વિશાલ મુદિની જરૂર નથી. સામાન્ય માણસ પણ સમજી શકે છે કે, પ્રેમથી જગ જીતી શકાય છે. આપણે બીજાનાં જે અપરાધ અજાણે કર્યા હોય અને તેનું આપણે ભાન પણ ન હોય તે માટે ક્ષમા યાચના કરવી એ તો આપણે ધર્મ થયો પણ જે અપરાધ આપણે જાણતા હોઈએ, આપણું કૃત્યથી કેને દુઃખ થયું હોય કે કલેશ થયા હોય તેવા આત્મા માટે તે આપણે પ્રત્યક્ષ તેને ભેગા થઇ શહ મને ક્ષમા માગવી જોઈએ તે જ એ ક્ષમાયાચનાનો કોઈ અર્થ છે. નહીં તો પછી
मनस्यन्यद्वचस्यन्यद्कार्यमन्यदुरात्मनाम् ॥ એટલે મનમાં એક હય, વાણીથી બીજું જ બોલે અને કૃતિ ત્રીજી જ કરે એમ કરનારને દુષ્ટાત્મા જ કહેલ છે. ક્ષમાયાચના કે મિચ્છામિ દુક્કડ એ ઔપચારિક છે ત્યાં સુધી તેમાં કાંઈ જ અર્થ નથી. તેમાં મન, વચન અને કાયાને ત્રિકરણ યોગ સધાય તો જ તે કરવામાં કાંઈ અર્થ સરે. એ વિચાર મનમાં ધારી ભવ્યાત્માઓએ પજુસણ પર્વની પૂર્ણાહુતિ જ્ઞાનપૂર્વક સાધવી જોઈએ તે જ એ આત્મપર્વ કહી શકાય; નહીં તે અનેક પ કર્યા તેમ એ પણ એક થઈ ગયું એમ માની કરેલ પરિશ્રમ- પણ વ્યર્થ જાય તેમજ આત્મા ઊલટો દેષને પાત્ર થાય.
ચાલુ રૂઢી એ રઢીરૂપ થઈ જવાથી જ એમાં કેટલાકને રસ જણાતો નથી તેથી જ
