________________
૧૩૦
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
[ ચૈત્ર
nininin
तदुक्तं हिं प्रवचने-पूर्ववैरसङ्गमसुरोपहितकालचक्रा
दिसन्निपाताप्रधृष्यत्वादिन्द्रादयो वीरनामानमुच्चैरुच्चेरुरिति । સંગમ નામનો એક અભવ્ય દેવતા હતો. જ્યારે સંયમ લઈને ભગવાન વિચરતા હતા ત્યારે પૂર્વનાં નિબિડ કર્મના ઉદયે અનેક ઉપસર્ગો ઉપજતા હતા. સમતાભાવે સર્વ ઉપસર્ગોને સ્વામી સહન કરતા હતા. સ્વામીની સહનશીલતા, પૈય, અડગપણુ વગેરે ગુણેની વારંવાર ઈન્દ્ર દેવસભામાં પ્રશંસા કરતા.
એકદા આ સર્વ સંગમથી સહન ન થયું. પ્રભુને પ્રતિજ્ઞાથી પાછા પાડવાની તેણે ઈનસભામાં સુરેન્દ્ર સમક્ષ પ્રતિજ્ઞા કરી. પ્રભુને ઘેર્યથી ચલાયમાન કરવાને છ છ માસ સુધી પ્રયત્નો કર્યા પણ સર્વ વિફળ ગયા. તેના કરેલા ઉપસર્ગોનું વર્ણન અન્યત્ર વીરચરિત્રમાં વિસ્તારથી છે. સર્વ રીતે તે સંગમ પાછો પડ્યો ને પ્રતિજ્ઞા ભ્રષ્ટ થઈ શ્યામ મુખે પાછો વળ્યો. ઈન્દ્ર તેનો ખૂબ તિરસ્કાર કર્યો ને તેને સ્થાનભ્રષ્ટ કરી કાઢી મૂક્યા.
આ પ્રસંગે ઇન્દ્ર વગેરે સર્વ દેવો એક સાથે પ્રભુના દૈને નિરખી વરવીર એમ બોલી ઊઠ્યા.
ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે ત્રણ પ્રસંગે પ્રભુનું “મહાવીર” નામ પડેલ છે. ત્રણેના સમન્વય માટે એમ કહી શકાય કે મેરુ ચળાવ્યા ત્યારે ઈન્દ્ર “વીર’ કહીને સ ધ્યા હોય. દેવે બાલ્યવયમાં પરીક્ષા કરી ત્યારે “અતિવીર” કહીને - પ્રશસ્યા હોય, ને સંગમના ઉપસર્ગ સમયે “મહાવીર કા હેય.
પ્રભુના જીવનના વીરતાસૂચક અનેક પ્રસંગો છે. તેમાં આ ત્રણ પ્રસંગો તે અદ્દભૂત છે, પ્રસંગ એકથી એક ચડિયાતો છે.
એ ત્રિલેકબધુ મહાવીરના અનુગામીઓના જીવનમાં આવી વીરતાના ઝરણુએ ઝરે એ જ અભિલાષા. णमो त्थु णं समणस्स भगवओ महावीरस्स ॥
મુનિરાજ શ્રી ધુરન્ધરવિજય
