________________
UEFA
શ્રી
મ હા વીરનું શા સ ન–
URBHEET
થી એક આદર્શ લોકશાસન તંત્ર છે
લેખક–શ્રી જીવરાજભાઈ ઓધવજી દેશી શ્રી પ્રભુ મહાવીરનો ઉપદેશ, પ્રભુનું શાસન અને પ્રભુએ સ્થાપેલ સંઘનું બંધારણુ લેકશાસન તંત્રને કેટલે દરજજે અનુકૂળ અને પોષક છે, તે બતાવવાને આ લેખમાં યત્કિંચિત્ પ્રયાસ છે. ( અત્યારે જગતના રાજકીય ક્ષેત્રમાં બે તંત્ર મુખ્યત્વે પ્રધાનતા ભેગવે છે. એક લેકશાસનતંત્ર અને બીજું સરમુખત્યારી તંત્ર. લોકશાસનતંત્રનું મુખ્ય ચેય એ છે કે-દરેક વ્યકિતને પિતાને આર્થિક, સામાજિક અને નૈતિક વિકાસ કરવાનો પૂરતો અવકાશ આપે, તે માટે કેળવણી વિગેરેના પૂરતાં સાધને ઊભાં કરવા, અને વ્યક્તિના ઉદ્ધારથી સમાજને ઉદ્ધાર ઈચ્છો. સરમુખત્યારી તંત્ર(Fascism)માં વ્યકિત ગૌણ સ્થાન ભોગવે છે. સમાજ અને રાજ્ય મુખ્ય સ્થાન ભગવે છે. વ્યક્તિના ભાગે પણ સમાજ અને રાજ્યનું શ્રેય ઈચ્છવામાં આવે છે. કેળવણી પણ નાનપણથી એવી આપવામાં આવે છે કે દરેક યુવક અંગત સુખદુઓની પરવા ન કરતાં દેશ કે રાજ્ય માટે સ્વાર્પણ કરવાની તમન્ના સેવતો થાય છે. જર્મની, ઈટલી, રશિયામાં આવા પ્રકારનું માનસ ઘડવામાં આવ્યું હતું, અને તેવા માનસથી જ છેલ્લી મોટી લડાઈ લડવામાં આવી હતી. અને ન કલ્પી શકાય એવા અપૂર્વ ભેગે તે દેશના માણસોએ આપેલા આપણુ દષ્ટિગોચર થયા છે. આપણી આર્યસંસ્કૃતિ જુદા પ્રકારની છે. આત્માને ઉદ્ધાર એ આર્યધર્મો અને આર્ય સંસ્કૃતિનું મુખ્ય ધ્યેય છે. આત્માનું પતન થતું હોય તેવી કોઈ રાજકીય પ્રવૃત્તિ કે તંત્રને આર્ય સંસ્કૃતિમાં ઓછું સ્થાન છે. સરમુખત્યારી તંત્ર લડાઈ માટે પ્રજાને તૈયાર કરે છે, હિંસક વૃત્તિને પોષે છે, તેમાં ધર્મને સ્થાન નથી. લડાઈમાં આત્ત અને રેઢું ધ્યાનમાં મરતાં દ્ધાઓ નરકમાં જાય છે, એવું ભગવાન મહાવીરે પ્રતિપાદન કરેલ છે. અને તેમ બતાવીને એવા રાજ્યતંત્રને નિષેધ કર્યો છે.
મહાવીર ભગવાન એક ક્ષત્રિય હતા. તેમના પિતા વિગેરે ગણરાજ એટલે નાના નાના ક્ષત્રિયસમૂહના અગ્રગણ્ય હતા. તેમનું રાજ્ય જુદા જુદા ગણાધિપતિઓની બહુમતિથી ચાલતું હતું, તેમાં એકહથ્થુ સત્તા ન હતી. દરેક વ્યક્તિને પિતાને અભિપ્રાય આપવાને હક હતો. તેઓના સમૂહગત અભિપ્રાય પ્રમાણે રાજ્યના કાયદા અને રાજ્યની વ્યવસ્થા ચાલતી હતી. એટલે રાજ્યતંત્ર એક
