________________
વ્યવહાર કેશલ્ય છે
તમારી મુસીબતો કે તમારી યાતનાઓ બીજા પાસે વણ નહિ. નિરાશામાં ધીરજ રાખવી અને ફૈડાં સંગમાં આનંદી સ્વભાવ
રાખઃ આ ઘણી મોટી વાત છે. મનનાં દુઃખો હૈય, પ્રેમનાં દુઃખ હોય, ધનની અગવડ હોય, મિત્રના રીસામણું હાય, શેઠની અવકૃપા થતી હોય, ખરચની તંગી પડતી હોય. જમે ઉધાર પાસાં કેમે કર્યા સરખાં થતાં ન હોય, છોકરો વંઠી ગયો હોય, પત્ની રાંડકુવડ હોય, કે શરીર વ્યાધિથી ઘેરાતું લાગતું હોય–આવી અનેક અગવડ કે મુસીબતે માથે ગાજતી હોય, કહેવાય નહિ અને સહેવાય નહિ એવી સ્થિતિ થઈ ગઈ હોય, તેવે વખતે જે તે આડફેડી વ્યક્તિ મળે તેની પાસે રોદણાં રોવાની ટેવ ન પાડે. બીજાની પાસે દુઃખ રડવાથી દુઃખ ઘટતું નથી , અને સહાનુભૂતિથી જોનાર કરતાં તમારી ગેરહાજરીમાં તમારી અર્થવગરની ટીકા કરનારા નકામાં માણસ ઘણું વધારે હોય છે. એવાની પાસે વાત કે કકળાટ કરવાનો કાંઈ અર્થ નથી, કોઈ ઉદેશ પાર પડતો નથી, કાંઈ નવું માર્ગદર્શન થતું નથી અને ઊલટું વાત યાદ આવવાથી અને બોલી બતાવવાથી પિતાની અકળામણ વધે છે. વળી સામો માણસ દયા બતાવે કે પ્રેમ બતાવે એવી ખોટી આશાથી લલચાઈ જવાનું કોઈ કારણ નથી. ચેષ્ટા કરનાર, પારકાની દાઢી બળતી જેમાં તાપણી કરનાર જ વધારે હોય છે, અને જ્યાં ત્યાં વખતે કવખતે દુઃખનાં કે કકળાટનાં ગાણાં ગાવાં એ વાતમાં કાંઈ માલ નથી.
માટે કડવા ઘૂંટડા ઉતારી લો, દુઃખના ગળચવા ખાઈ લે, પડેલી આપદાઓ વેઠી લો, પડવું પાનું સુધારી લો અને હીંમત રાખે. રાતની રાત કાઈને બેસી રહેતી નથી. સવાર પડશે, અંધારાં મટી જશે અને સૂર્ય ઉદય થશે એવી વિચારણા કરે અને આજે મળે તે ખેરસ-લાં છે એમ માની મનને આનંદમાં રાખો. ગમે તેવા સંજોગોમાં મનને મજબૂત રાખનાર આખરે નિરાશાની ખાઈ ઓળંગી જાય છે અને સામે પાર તે આંબા, ચીક અને સંત્રા ભરેલાં છે એ વાતની ખાતરી રાખો. જેની તેની પાસે રડવામાં પોતાનું સિદ્ધના જીવને દેહ નથી છતાં છેલલા ભવના શરીરના બે તૃતીયાંશ ભાગની અવગાહનાવાળે સિદ્ધના જીવને બતાવવામાં આવે છે. જે સિદ્ધના જીવને મર્યાદિત અવગાહનાવાળે કહેવામાં ન આવે અને દેહ ન હોવાથી અમર્યાદિત પ્રમાણ-અવગાહનાવાળો માનવામાં આવે તો સિદ્ધના જીવમાં કાંઈ ભેદ રહે નહિ. બધા સિદ્ધના જીવ વિભુ-સર્વગત થઈ જાય એટલે સિદ્ધના જીવમાં કાંઈ ભેદ ન રહે અર્થાત એક થઈ જાય અને અનેક આત્મવાદ ત્રુટી જાય. અનેકઆત્મવાદ જૈન દર્શનનો મૂળભૂત સિદ્ધાંત છે, માટે જ સિદ્ધના જીની અવગાહના અમુક મર્યાદાવાળી માનવામાં આવે છે, અને તેમ પ્રતિપાદન કરીને ક્ષેત્રકૃતભેદથી સિદ્ધના છનું નાના સ્થાપન કરેલ છે.
( ૧૦૪ ) ૦
