Jain Dharm Prakash 1944 Pustak 060 Ank 11

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 8

૩૨૬
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ ભાદ્રપદ પણ તંતુ કહેવાય એટલે આ કાર્યકારણની ઔપચારિક દષ્ટિએ પટને તંતુરૂપે વ્યવહાર કરી શકાય. એમ ભવિશ્રુત ને દ્રવ્યશ્રુતમાં તથા ભાવસાધુ ને દ્રવ્યસાધુમાં, ભીવરાજા, દ્રવ્યરાજ, ભાવતીર્થકર, દ્રવ્યતીર્થકર વગેરેમાં પણ સમજી લેવું.
૧૫૩. પ્રશ્ન-આધારમાં આધેયને ઉપચાર કરવામાં દષ્ટાંત શું ?
ઉત્તર–રસ્તા ઉપર ચાલ્યા જતો માણસ દૂરથી પર્વતની ઉપર રહેલું ઘાસ બળતું જોઈને કહે છે કે-જુઓ પર્વત બળે છે. અહીં આધારમાં ( પર્વતમાં) આધેય(ઘાસ)ને ઉપચાર કરીને કહેવાય કે પર્વત બળે છે, ઘટ ઝરે છે વગેરે. એ જ રીતે આધેયમાં આધારનો ઉપચાર કરવાનું પણ સમજી લેવું.
૧૫૪. પ્રશ્ન-અસદભૂત ઉપચારનું સ્વરૂપ શું ?
ઉત્તર-ગુરુમહારાજના અભાવ કાળમાં એટલે જયારે પ્રતિકમણાદિ ક્રિયા કરીએ ત્યારે જે ગુરુમહારાજ હયાત ન હોય તે ચંદનકાદિમાં સૂરિમંત્રાદિક ભણીને શ્રી આચાર્ય મહારાજાદિને આરોપ કરીને, તેને ગુરુમહારાજાદિ સ્વરૂપ માનીને તેની આગળ ક્રિયા કરાય છે. અહીં ચંદનકાદિમાં શ્રી આચાર્યાદિને આરોપ કર્યો, તે તેવા પ્રકારનો આરોપ કરવારૂપ ઔપચારિક દષ્ટિએ અસદ્દભૂત ઉપચાર કહેવાય. ચંદનકાદિમાં પરમેષ્ઠીને આકાર ન હોવાથી તે ઉપચાર અસદ્દભૂત કહેવાય.
૧૫૫. પ્રશ્ન-સદ્ભુત ઉપચારનું સ્વરૂપ શું ?
ઉત્તર–શ્રી પરમાત્માની પ્રતિમામાં શ્રી પરમાત્માનો અથવા શ્રી ગૌતમાદિની મૂર્તિ પ્રતિકૃતિ છબી) આદિમાં મંત્રાદિથી શ્રી ગૌતમાદિ મહાપુરુષોને આરોપ
સદભૂત ઉપચાર કહેવાય. ૧૫૬. પ્રશ્ન-ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વનું સ્વરૂપે શું ?
ઉત્તર–અનંતાનુબંધીની ચેકડી એટલે અનંતાનુબંધી ક્રોધ માન માયા લેભનો ક્ષય કર્યા બાદ ત્રણે પ્રકારના દર્શનમોહનીયન એટલે મિથ્યાત્વ મેહનીય, મિશ્રમેહનીય ને સમ્યકત્વ મેહનીયના ક્ષયથી જે નિર્મળ થદ્ધાગુણ પ્રગટે તે ક્ષાયિક સમ્યક્ત્ર કહેવાય. આ સમ્યકત્વ નિર્દોષ છે ને અનુપમ છે. કહ્યું છે કે-હીને સંસદમદે तिविहम्मि वि भवनियाणभूयम्मि ॥ निप्पञ्चवायमउलं सम्मत्तं खाइयं होइ ॥१॥ ઉપર જણુવ્યિા મુજબ અનંતાનુબંધી ચેકડી વગેરે સાતે પ્રકૃતિને ક્ષય કરવાથી પ્રકટ થયેલ આ ક્ષાયિક સમ્યકત્વ પોતાના સ્વરૂપની અપેક્ષાએ અપહ્મલિક સમ્યકત્વ કહેવાય, તેમજ ભાવ સમ્યકત્વ કહેવાય. તે પ્રકટ થયા પછી કાયમ રહે છે માટે તે સાદિઅનત કહેવાય છે.
૧૫૭. પ્રશ્ન-કેવા પ્રકારને ક્ષાયિક સમ્યગ્દષ્ટિ જીવતે જ ભાવમાં મે જરૂર જાય?
ઉત્તર–ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ પામ્યા પહેલાં ને પછી પણ જેણે આગામી ભવનું આયુષ્ય બાંધ્યું ન હોય તે તે ક્ષાયિક સમ્યગ્દષ્ટિ જીવ તે જ સમયમાં મા જરૂર જાય. જેમ શ્રી ગૌતમસ્વામી આદિ અગિયારે ગણધર ક્ષાયિક સમ્યકત્વ પામીને