________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
બાર ક્ષમાશ્રમણા
લેખક:—પ્રેા. હીરાલાલ રસિકદાસ કાપડિયા એમ. એ. ( અનુસધાન પૃષ્ઠ ૨૫૪ થી )
૩-૪. દૈવવાચક અને દૈવિદ્ધ ગણિ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દેવિદ્ધ ગણિ ક્ષમાશ્રમણનું નામ આગમાનું પુસ્તકારાહણ કરનાર તરીકે સુપ્રસિદ્ધ છે. એ પુસ્તકારાહણ જે વર્ષોંમાં થયું તે વર્ષોં માથુરી પ્વાચનાના અનુયાયીએના મતે વીર્ સંવત્ ૯૮૦ (ઈ. સ. ૪૫૩=વિ. સં. ૫૧૦ ) હતું અને વાલભી વાચનાના અનુયાયીઓને મતે વીર સંવત્ ૯૯૬ હતું. ધ્રુવિદ્ધ ગણુએ માથુરી વાચનાને મુખ્ય ગણી પાસવણાકમ્પ્સ( કલ્પસૂત્ર )માં મહાવીર ચરિત્રના અંતમાં પ્રથમ ૯૮૦ ને અને ત્યારબાદ વાંચનાંતર પ્રમાણે ૯૯૩ ના નિર્દેશ કર્યાં છે, ઉપ′ક્ત માથુરી વાચના વીર સંવત્ ૮૨૭ થી ૮૪૦ ના ગાળામાં યુગપ્રધાન રફ દિલસૂરિના પ્રમુખપણા હેઠળ ‘ મથુરા * માં થઇ હતી, એવી રીતે એ જ સમયમાં ‘વલભી ' નગરીમાં વાચક નાગાજી ને સંત્ર એકત્રિત કરી આગમા અને અનુચેગા વગેરે લિપિબદ્ધ કરાવ્યા હતા અને તે મુજબ વાચના આપી હતી. આને ‘નાગાર્જુની વાચના ‘પણ કહે છે.
અહીં એ ખ્યાલમાં રાખવું જોઇએ કે શ્રુતકેવલી ભદ્રભાહુના સમયમાં અર્થાત્ વીર સંવત્ ૧૬૦ ની આસપાસમાં ‘ પાટલિપુત્ર ' નગરમાં સૌથી પ્રથમ વાચના થઈ હતી. આમ વીર સંવત્ ૧૦૦૦ સુધીમાં પાટલીપુત્રી, માથુરી અને વાલભી એમ ત્રણ વાચના થઇ છે. છેલ્લી વાચના થયા બાદ લગભગ દેઢસો વર્ષ પછી દેવદ્ધિ ગણિએ પુરતકાર હણુનું કા વિશાળ રૂપમાં કર્યું હતું. એટલે એમણે કઇ વલભી નગરમાં ત્રીજી વાચના આપી નથી કે એમણે પહેલી જ વાર આગમા લખાવી લીધા એમ પણ નથી.
પોસવણાકપમાં જે થેરાવલી છે તેના અંતમાં નીચે મુજબની ગાથા છે, જે દેવદ્ધિ ગણિના કાષ્ટ શિષ્યે કે ભકતે રચી હાય એમ લાગે છેઃ—
“ सुत्तत्थरयणभरिए खममद्दवगुणेहिं संपन्ने । વિગ્નિમ્નમાલમ‘હ્રાસવ’પુત્તે પળવામિ ॥ ૪ || ઝ
૧. વાચનાતા સામાન્ય અર્થે પાઠ આપવું-પઢાવવું-શીખવવું એવો થાય છે. શિષ્યને સૂત્ર અને અના પાઠ આપવા તે ‘વાચના આપી ’ એમ કહેવાય છે. પ્રત્યેક શ્રુતધર પોતાના શિષ્યાને વાચના આપે છે. એવી તેા રોકડા વાચના અત્યાર સુધીમાં થઇ ગઇ છે અને આજે પણ એવી વાચના તા ચાલુ છે, પણ અહીં જે વાચનાના નિર્દેશ છે તે જૈન સધની વિશિષ્ટ ટનારૂપે નોંધાયેલી વાચના છે, અને એવી વિશિષ્ટ વાચના ત્રણ જ થઈ છે,
૨. સામાચારીશતક( પત્ર ૮૦)માં એના કર્તા સમયસુન્દરગણિએ દેવદ્ધિ ગણિ ક્ષમાત્રમણે વાચના પ્રવર્તાવી તે જ સમયે સ્કંદિલાચાર્યે પણ બીજી વાચના પ્રવર્તાવી એમ જે કહ્યું છે તે ભ્રાન્ત છે. નાગાર્જુનને બદલે દેવદ્ધ ગણુનું નામ સૂચવાયું છે.
+( ૩૪૧ )નું
For Private And Personal Use Only
