________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૧૧ મા ]
કવિતાની દેશીઓમાં આવેલી વિકૃતિ
૩૪૭
કેટલાએક કવિએ પોતાના વિષય ચંટવા પહેલા દેશીની ચૂંટણી કરી બેસે છે. અને જે દેશી તેમના આગળ હાય છે તેમાંના શબ્દો જેવા ને તેવા અગર તેમાં ધાર્મિક પારિભાષિક શબ્દોની ફેરબદલી કરી કાવ્યનિર્મિતીના લ્હાવા મળ્યા એમ માને છે, પણ એ કેવળ વિડ’બન હાય છે, એ તેવા કવિએ સમજી રાખવુ જોઇએ.
ધાર્મિક સ્તવને કે પદ્યો જોતી વખતે હાલમાં કેટલાએક 'એ હાલમાં ચાલતા નાટક કે સિનેમાની ચાલા પસંદ કરે છે. અને તેમાં શબ્દોના ફેરફાર કરી કવિતાએ નિર્માણ કરે છે. એવી રચેલી કવિતાને કાવ્યનું બિરુદ આપવું એ સાહસ જ કહેવાય છે. સિનેમા માટે ચાલે, દેશીએ જે ચૂંટવામાં આવે છે તે તેના ગાયક પાત્રા અગર ગાયન માસ્તર પાસેથી માંગવામાં આવે છે. અને એવી દેશીઓ ઘણી વખત તેએ પેાતાના વેષને અને નાટ્ય પરિસ્થિતિને અનુકૂળ એવી નવી બનાવી આપે છે. એવી દેશીઆ શુંગારરસને પોષક ઘણુ કરીને હાય છે. અથવા અમુક વિકારને ઉત્તેજક હાય છે. એવી દેશીઓમાં જ્યારે ધાર્મિક વિચાર ગૂ ંથવામાં આવે છે ત્યારે તેનુ છીછરાપણું વધી જાય છે. અને મૂળ વિના ઉદ્દેશ શાંતરસ નિર્માણ કરવાના છતાં તે થઇ શકતા નથી, ઊલટું તેમાં બાલિશભાવ સાથે ધર્મનું ગાંભીય નષ્ટ થાય છે. આવા કાવ્યેા કહે! કે શબ્દસમૂહ કહે રચવા માટે કેટલાએક મુનિએ અને કાઇક આચાર્યાં પણ લલચાય છે એ ખેદને વિષય છે! જો કે તેમના ઉદ્દેશ પવિત્ર હેાય છે એમાં સ ંદેહ નથી, છતાં તે હેતુ એક તરફ રહી જઇ નાટકી ભાવને જ વધારે પાષણ મળે છે.
જ્યારે એક આચાર્ય નું એવું પદ્ય હાય ત્યારે તે પ્રતિક્રમણ, ચૈત્યવંદન કે દેવવંદન જેવી ગંભીર અને આત્મભાવદશી અનુષ્ઠાન કરતી વેળા પણ તે ગાવા કોઇ શ્રાવકનુ મન લલચાય ત્યારે તે ગભીર અને યાગની ક્રિયાની કેવી વિટંબના થાય તે વિચારવા લાયક છે. બધા અનુષ્ઠાના આત્મા અને ગુરુસન્મુખ અને દેવસાક્ષીથી કરવાના હોય ત્યારે નાકિયા ગાતા હૈાય તેવી દેશીના પદ્યો ગવાય તેા કેવુ વાતાવરણ નિર્માણુ ચાય તે વિચારવા જેવુ થઇ પડે છે, માટે આવા પદ્ય રચનાકાર કવિએએ પોતે આ મુદ્દાના ગંભીરતાપૂર્વક વિચાર કરવા ઘટે છે. કાવ્યનિર્મિતીનો અને પ્રસિદ્ધિની ધૂનમાં આપણે ગભીર વિષયને કેટલું નુકસાન કરી ભાવનાને દુભવીએ છીએ તેના વિચાર કરવાની જરૂર છે. કેટલાએક બંધુએ આવી ચાપડી હાથમાં લઇ દહેરાસરમાં આવા પદ્યો ગાવા બેસે છે ત્યારે કેવું રસહાનિકારક વાતાવરણ ઉત્પન્ન થાય છે તે અમેએ જોયેલું છે! તેથી ભક્તિનું પ્રેમાળ અને ગંભીર ધર્માંનુકૂળ આધક વાતાવરણ નિર્માણુ થવાને બદલે ટીકાપાત્ર અને તેવા પવિત્ર સ્થળને કલુષિત કરે તેવું વાતાવરણ અજાણપણામાં નિર્માણ થાય છે!
નવી નવી દેશીઓ જ જોઈએ તેા ગાયન અને કાવ્યશાસ્ત્રને જરા ઊંડા અભ્યાસ કરવાની જરૂર છે. પછી જુએ કે પોતે કેવી ભૂલ કરી બેઠેલા છે
For Private And Personal Use Only
