Jain Dharm Prakash 1944 Pustak 060 Ank 11

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 7

શ્રી પ્રશ્નસિધ્ 3) વેલ્થ (૧૦)> રચયિતાઃ—આ. શ્રી વિજયપદ્મસુરિ
( અનુસધાન પૃષ્ટ ૨૯૭ )
૧૪૯ પ્રશ્ન.-ધર્મ માં ધર્મીના ઉપચાર કરાય, આ ખાખતમાં દષ્ટાંત શુ^ ? ઉત્તર-નિલ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, વીર્ય, ઉપયેગ વગેરે આત્માનાં ધર્મો પણ કહેવાય, ને તે જ ગુણા પણ કહેવાય. “ ઉપયેગ રૂપ આત્મા છે, જ્ઞાનાદિ રૂપ આત્મા છે. ' આ વાકયા ધર્મમાં ધીના ઉપચાર કરીને ખેલાયા છે, તેથી ઔપચારિક દૃષ્ટિએ તે વ્યાજખી ગણાય. એ જ રીતે ગુણમાં ગુણી( આત્મા )ને ઉપચાર કરીને ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે બેલી શકાય.
૧૫૦ પ્રશ્ન—ધર્મીમાં ધર્મના ઉપચાર કરાય, આ બાબતમાં દષ્ટાંત શુ' ? ઉત્તર—જ્ઞાનાદિ ધર્યું કે ગુણ્ણા આત્માના હોવાથી આત્મા ધી કે ગુણી કહેવાય. આવા ધર્મીમાં કે ગુણીમાં ધર્મના કે ગુણના ઉપચાર કરીને ધર્મારૂપ ( ગુણીરૂપ ) ધર્મને કે ગુણને માનવા, તે ધર્મોમાં કે ગુણીમાં ધમ ના કે ગુણના ઉપચાર કર્યો કહેવાય. જેમ “ આમા જ્ઞા-િવઃ આત્મા જ્ઞાનાદિરૂપ છે.” અહીં ધર્મીને ધર્મારૂપ માન્યા છે, તે ઔપચારિક દષ્ટિએ વ્યાજબી ગણાય. આ રીતે ગુણીમાં ગુણને ઉપચાર કરવાનું દૃષ્ટાંત પણ સમજી લેવુ.
૧૫૧. પ્રશ્ન—કારણમાં કાર્ય ના ઉપચાર કરાય, અહીં દૃષ્ટાંત શુ ?
ઉત્તર—સમ્યક્ત્વ એ શ્રદ્ધાનુ કારણ છે, છતાં સમ્યક્ત્વ રૂપ કારણમાં શ્રદ્ધારૂપ કાર્ય ના ઉપચાર કરી સમ્યક્ત્વને શ્રદ્ધા પણ કહી શકાય. એ પ્રમાણે જેમાંથી ઘટ બનવાના છે તે માટીમાંથી ભવિષ્યમાં ઘટ થશે, આ અપેક્ષાએ દ્રવ્ય ઘટ કહેવાય, તેમાં ભાવ ઘટના ઉપચાર કરીને માટીને પણ ઘટ કહી શકાય, વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પાદિ ગુણાની અપેક્ષાએ માટી અને ઘટ બને સરખા હેાવાથી માટીમાં ઘટના ઉપચાર થઇ શકે. જલ લાવવા વગેરે કાર્ય જેનાથી થઇ શકે તે ક ખુીત્રાદિ આકારવાળા પદાર્થ ભાવ ઘટ કહેવાય. ખરી રીતે જ્ઞાન એ આત્મિક ગુણ છે અને તેનું કારણ આગમાંદે શાસ્ત્રો છે, છતાં કારણ( શાસ્ત્ર )માં કાર્ય ( શાસ્ત્રીય જ્ઞાન )ને ઉપચાર કરીને શાસ્ત્રો પણ જ્ઞાન એટલે દ્રવ્યજ્ઞાન અથવા દ્રષ્યશ્રુત કહી શકાય. એમ ગામેાચિયાનું પાણી પગના રાગ છે, ને ધૃત( ઘી ) એ આયુષ્ય છે. આ દાંતા પણ સમજવા. કહ્યું છે કે “ નવો પાìન: કાચુä વૃર્તામાર્િ ૧૫૨. પ્રશ્ન—કાર્ય માં કારણના ઉપચાર કરાય, એમાં હૃષ્ટાંત શુ? ઉત્તર—પટ(વસ્ત્ર )નું કારણ તંતુએ ( સૂતરના તાંતણા) છે એમ ભેદનયની ૐ અપેક્ષાએ કહી શકાય, પણ અભેદનયની અપેક્ષાએ બને એક પણ છે. તેથી યાગ્ય પ્રસંગે કાર્ય ( ૫૮ )માં કારણ( તંતુએ )ના ઉપચાર કરીને ત ંતુમય પટ હોવાથી પટ
53
> ૩૨૫ )હ્યું