________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૦
શ્રી જેનું ધમ પ્રકાશ
માગરા
ઉત્તર–૧ સરાગસંયમ, ૨ દેશવિરત, ૩ સુપાત્રદાન, ૪ અવ્યક્ત સામાયિક, ૫ બાલતપ વગેરે મુખ્ય કારણથી દેવપગું પ્રાપ્ત થાય. સરોગસ યમ વગેરેની સાધના દેવો તથા નારક જી કરી શકતા નથી માટે તેઓ અનન્તરભવમાં દેવપણું પામી શકતા નથી. આ પ્રસંગે દેવાયુમ બાંધવાના ૧૫ કારણો ખાસ જાણવા જોઈએ. તે સંવેગમાલામાં જણાવ્યાં છે.
૩૧. પ્રશ્ન-કયા ક્યા મુખ્ય કારણોની સેવનાથી નારકપાળું પમાય ?
ઉત્તર–મહારંભ, મહાપરિગ્રહ વગેરે મુખ્ય કારણોની સેવનાથી નારકપણું પ્રાપ્ત થાય. આવા કારણાની સેવના દેવે તથા નારક છો તીવ્ર સંકલેશથી કરી શકતા નથી, માટે દેવે અને નારક છો અનન્તર ભવમાં નરકપણું ન પામી શકે. તીવ્ર પુણ્ય કર્મને બંધ કરાવનારાં સાધન નથી દેવભવમાં ને નથી નરક ભવમાં એમ તીવ્ર પાપને બંધાવનારાં સાધને પણ તે બને ભવમાં હોતાં નથી. આ મુદ્દાથે કહ્યું છે કે-“ ડવેવન્નતિ સાંg નારા સેવા ૫ ને ? પ્રસંગે નરકમાં જવાના ૧૫ કારણો વિસ્તારથી સંવેગમાલામાં જણાવ્યા છે. તે યાદ રાખીને તેવા કારણેથી અલગ રહેવું એમાં જ આત્મહિત સમાયું છે. ૩૧.
૩૨. પ્રશ્ન-ચાર પ્રકારના દેશમાં પહેલાં “ ભવનવાસી દે * કદાા છે. અહીં “મવનવાસ ” શબ્દની વ્યુત્પત્તિ કઈ રીતે શાસ્ત્રમાં જણાવી છે ?
ઉત્તર–જે દેવે ભવનમાં રહેવાના સ્વભાવવાળા હોય તે ભવનવાસી કહેવાય. આ વ્યપત્તિ ભવનપતિના દશે ભેદમાં ન ઘટી શકે, પણ અવૃકુમાર સિવાયના નવ ભેદમાં ઘટી શકે છે, કારણ કે નાગકુમાર વગેરે નવ નિકાયના દેવા ઘાણું કરીને ભવનોમાં વિશેષ કાળ (વધારે સમય) રહે છે, ને કઈ વખત આવાસોમાં (પણ) રહે છે. આનાથી ઊલટી સ્થિતિ (સ્વરૂપ) અસુરકુમાર દેવામાં હોય છે. એટલે તેઓ ઘણે વખત આવાસમાં રહે છે ને કઈ કઈ વખત ભવનમાં પણ રહે છે, એમ શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્રના પહેલા પ્રજ્ઞાપના પદમાં દેવપ્રજ્ઞાપનામાં ટીકાકાર શ્રી મલયગિરિ મહારાજે જણાવ્યું છે, તે પાઠ ટૂંકામાં આ પ્રમાણે જાણવો. ___ " भवनेषु वसन्तीत्येवंशीला भवनवासिनः, एतद् बाहुल्यतो नागकुमाराद्यपेक्षया दृष्टव्यं ।। ते हि प्रायो भवनेषु वसन्ति कदाचिदावासेपु ।। असुरकुमारास्तु प्राचुर्येणावासेषु कदाचिद् भवनेष्विति ॥"
૩૩. પ્રશ્ન-ભવન અને આવાસનું સ્વરૂપ શું ?
ઉત્તર–ભવનને બહારને ભાગ ગેળ ને અંદરનો ભાગ સમરસ, તથા નીચેનો ભાગ કમલની કણિકાની જેવો હોય ને આવોસની અંદર મેટા મંડપ હોય છે, એમ શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્રની ટીકીમાં જણાવ્યું છે.
( ચાલુ )
For Private And Personal Use Only
