________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
STENKEIKEIKKIKEKEKAIKIKUKS A સમકતદૃષ્ટિ જીવ કેવો હોય ? A LEIKEIKEIKO
OIKEIKEIKY સમકિતદષ્ટિ શબ્દ નલીનો પારિભાષિક છે. સામાન્ય રીતે તે સમ્યગુણિ એટલે યથાર્થ દષ્ટિ એવો અર્થ થાય, પણ જેનશાસ્ત્રમાં સંમતિ વ્યવહાર ને નિશ્ચય એમ બે પ્રકારનું કહ્યું છે. શુદ્ધ દેવગુરુધર્મની પરીક્ષાપૂર્વક દૃઢ શ્રદ્ધાવાળું સમકિત તે વ્યવહાર સમકિત, નિશ્ચય સમકિતનું તે કારણે છે. નિશ્ચય સમકિત તે મેહનીયકર્મની સાત પ્રકૃતિના ક્ષય, પશમ કે ઉપશમ થવાથી થાય છે. તે આત્મિક ગુરુ હોવાથી તેને વિશિષ્ટ જ્ઞાની જ જાણી શકે છે. આપણે તે આ નીચે લખેલા ગુણાથી તેમજ સમકિતના ૬૭ બોલની સજઝીયમાં બતાવેલા દે અથવા ગુણાથી સમજી શકીએ છીએ. જેન શાસ્ત્ર તે નિરપેક્ષપણે કહે છે કે જેમાં કિંચિત્ પણ રાગ, દ્વેષ કે મેહુજન્ય દોષ ન હોય તે દેવ, કંચનકામિનથી સર્વથા ન્યારા, સંસારમાં અનાસક્ત અને તેમના આચારને વિશુદ્ધપણે પાળનારા તે ગુર અને અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય અને સંતોષ જેમાં મુખ્ય છે એ પત દેવેએ કહેલો અને સુગુરુએ બતાવેલો તે ધર્મ. આ ત્રણ પદાર્થને યથાર્થ જણે અને પૂર્ણ શ્રદ્ધાથી સહે તેને સમકિતદષ્ટિ કહે. સમકિતી જેમાં કેવા પ્રકારના ગુણ હોય તેનું દિગ્દર્શન માત્ર કરીએ. - દુરાગ્રહી ન હોય, સરલ હોય, વિચક્ષણ હેય, દયાળુ હોય, લજજાળું હાય, માયાળુ હાય, સત્યવતા હોય, પ્રમાણિક હય, સંતેષ હોય, નિરભિમાની હાય, દેશકાળને સમજનારો હોય, કૃતજ્ઞ હાય, લોકપ્રિય હોય, પોપકારપરાયણ હોય, અવંચક હાય, ભક્ષ્યાભયને વિવેકવાળા હાય, કત્યાકૃત્યને જાણનારો હાય, રાજવિરુદ્ધ તથા લેકવિરુદ્ધને તજનાર હાય, કુટુંબલેશથી દૂર રહેનાર હોય, ધર્મપરાયણ હાય, શુભાકાંક્ષી હોય, પરનિદાને તેનાર હોય, આત્મપ્રશંસાથી દૂર રહેનારો હાય, રવદારા તેપી હોય, સદાચરણી હૈય, એગ્ય સ્થાને વરનારો હોય, દીર્ઘદશી હોય, સામ્ય પ્રકૃતિવાળા હોય, ક્ષુદ્ર ચિત્તવાળે ન હોય, પાપભીરુ હોય, ગુણનો રાગી-ગુણને પક્ષપાતી હોય, પ્રસન્ન મનવાળો હાય, શિષ્ટ વચનને બોલનારો હય, કરુભાષી ન હોય, મર્મજ્ઞ હાય પણ સમધાતક ન હોય, વિનીત હાય, વૃદ્ધોને અનુયાયી હોય, પ્રાર્થનાભંગભીરુ હોય, લમ્પલ હોય અને શુદ્ધ (નિદોષ ) દેવ, ગુરુ, ધર્મને પરીક્ષક તેમજ સેવનારો હોય અને અન્ય અનેક બંધુઓને તે માગે વાળનાર હોય.
ઉપર બતાવેલા ગુણામાં કેટલાક ગુણ બહુ રહસ્યવાળા છે. જુઓ ! સમકિત, દષ્ટિ મનુષ્ય કોઈપણ માતમાં ખેટે આગ્રહ કરે નહીં. સાચી વાત રમવાય તો તરત જ પિતાનો આગ્રહ છેડી દે. આવા મનુષ્ય જ સરલ કહેવાય છે. વિચક્ષણ મનુષ્ય દરેક બાબતને બરાબર સમજી શકે. કેઈની ખાટી બાબતમાં લેવાઈ ન
For Private And Personal Use Only
