________________
७८
શ્રી જૈન ધમ પ્રકાશ.
धर्मने बराबर ओळख्यानुं फळ शुं ? सुबुद्धिने संबोधन.
ધને યથાથ સમજ્યાનું ફળ પોતે ધી-ધર્માંનિષ્ઠ થવુ એજ હોઇ શકે, નહીં કે ધર્મીમાં ખપવુ-ધર્મી પણાને કેળ કરવા, દાંભિકતા આદરવી એ રૂપ હાઈ શકે. ઉપદેરમાળાકાર સ્પષ્ટતાથી કહે છે કે ખરા ધર્મ કે ધર્મીમાં આયાકપટ-૬ રચના નજ હોય, અર્થાત્ માયાવી--દ*ભી જના ખરા ધમ ન પામી શકે; એટલે ખરા ધર્મના અી જનોએ તા માયા-કપટ કે ઇસ રચનાથી જ રહેવાનું હોય, તે વગર ખરા ધની પ્રાપ્તિ અને તેની રક્ષા તેમજ વૃદ્ધિ થઇ નજ શકે. વસ્તુસ્થિતિ આમ છતાં દુનિયામાં મોટે ભાગે ઉલટુ જ વન જોવામાં આવે છે. ખરા ધી જનો બહુજ થાડા હોય છે. ધમ ધર્મી જનેામાંજ નિવસે છે. ખરા ધમના અી જના તેવા ધી જનાની ખરી ધ કરણીની અનુમાદના—પ્રશ ંસાવર્ડ અને તેટલા અનુકરણ કરનારજ હાય છે, ત્યારે સ્વયં ધહીન છતાં ધર્મીમાં ખપવા ઇચ્છતા દંભીજના ખરા ધી જનાની ધમકરણીની અનુમેદના-પ્રશંસા કે યથાશક્તિ અનુકરણ કરવાનુ માજુએ રાખીને તેની નિંદા કે હેલનાદિક કરવામાં સતેષ માને છે. સામાન્યતઃ ધમ બે પ્રકારે સમજવા ચાગ્ય છે. ૧ નિશ્ચયથી અને ૨ વ્યવહારથી. તેમાં નિશ્ચયથી તે ‘વથ્થુ સહાવા ધમ્મા’ એટલે વસ્તુના મૂળ સ્થભાવ એજ ધ છે. શુદ્ધ સ્ફટિક રત્ન સમાન ઉજવળ−નિમ ળ-નિષ્કલંક-નિષ્કષાયતારૂપ આત્માના મૂળ વભાવ સર્વજ્ઞાએ સાક્ષાત્ જાણ્યા, જેયેા, અનુભવ્યા ને પ્રરૂપ્યા છે. સ્ફટિક જાતે ઉજવળ છતાં ઉપાધિ (કૂળ ) સંબંધથી જેમ વિવિધ રંગનું પ્રતિભાસે છે તેમ પાપ-પુન્ય રૂપ ઉધિ સંબધથી આત્મા પણુ રાગ-દ્વેષ પરિણામને પામે છે. ફુલરૂપ ઉપાધિ સંબંધ દૂર થતાં જેમ સ્ફટિક રત્ન તેનાં મૂળ રૂપમાં પ્રકાશે છે તેમ પુન્ય-પાપરૂપ ઉપાધિ સંબંધ તથાપ્રકારના વિવેકભર્યાં સદુમવડે દૂર થતાં આત્મા રાગદ્વેષના પરિણામ રહિત શુદ્ધ વીતરાગ-નિકષાય દશાને સ્વભાવેજ પામે છે. એ વીતરાગ દશામાં જે અનુપમ સુખ રહ્યુ છે તે સુખને સરખાવવાનું સાધન દુનિયામાં કયાંય નથી. એવુ અક્ષય અનત અનુપમ સુખ પ્રગટાવવા વિવેકભર્યા સદુઘમની જરૂર છે. તેના અનેક-અસખ્ય સાધન છે. તે સહુ વ્યવહાર ધર્મના નામે ઓળખાય છે. અધિકાર પરત્વે આદરનારને તે સહુ સુખદાયક બને છે અને અંતે અક્ષયઅવિનાશી પદ સાથે જોડી આપે છે; તેથીજ ધમ ની વ્યવહાર-સામાન્ય વ્યાખ્યાજ એવી કરવામાં આવે છે કે દ્રુતિમાં "પડતાં મચાવે અને સતિ સાથે જોડી આપે તે ધ, પછી તે ધમ ગૃહસ્થયેાગ્ય હોય કે ત્યાગી સાધુયેાગ્ય હોય.
