________________
ઈન્દ્રિય પરાજય અષક–સંક્ષિપ્ત વ્યાખ્યા.
৩৩
ઇન્દ્રિય પરાજય અષ્ટક-સંક્ષિપ્ત વ્યાખ્યા.
(તત્વજ્ઞાનને નમુનો). ૧ જે તું જન્મ મરણનાં દુઃખથી ડર્યો-કંટાળ્યું હોય અને તેનાં અનંત દુખોથી છુટવા ઈચ્છતો જ હોય તો ઈન્દ્રિયોને કાબુમાં રાખવા હારાથી બને તેટલો દ્રઢ પ્રયત્ન કર.
૨ તૃણુ-જળથી ભરેલા ક્યારારૂપ ઇન્દ્રિયવડેજ પુર્ણ થયેલા વિકારરૂપી વિષવૃક્ષ, મૂઢ જનોને ભારે મૂછ ઉપજાવે છે. સુજ્ઞ સતેષી જન જિતેન્દ્રિય હોઈ તેવા વિકારને વશ થતા નથી તેથી તેઓ સદા સુખી જ રહે છે. - ૩ હજારે ગમે નદીઓનાં જળથી નહીં પૂરાતા સમુદ્ર સમે ઈન્દ્રિયને સમૂહ અતૃપ્તજ રહે છે; માટે અંતરાત્માથી જ તૃપ્ત થા. .
૪ મહરાજાની આજ્ઞા પ્રમાણે ચાલનારી ઈન્દ્રિયે સંસારથી વિરક્ત પ્રાય આત્માને પણ વિષયપારાથી બાંધી લે છે.
પ ઇન્દ્રિયેના પાસમાં પડેલો જીવ ડુંગરની માટીને ધન માની દડે છે પણ અનાદિ અનંત જ્ઞાનધન પિતાની પાસે (અંતરમાં) રહેલું છે, તેને તે દેખી શકતો નથી. • ૬ મૂઢ અને જેમાં આગળ આગળ તૃણુ વધતી જ જાય છે એવા મૃગતૃષ્ણા સમાન છેટા ઈન્દ્રિયેના વિષયે ભણું અમૃત સમાન જ્ઞાનને અનાદર કરી દેડ્યા જાય છે; એથી અંતે તેઓ મૃત્યુવશ થઈ ભારે દુઃખી થયા કરે છે.
૭ પંતગીઆ, ભ્રમરા, માછલાં, હાથીઓ અને હરણીયા એક એક ઈન્દ્રિયની પરવશતાથી દુર્દશા-પ્રાણત કષ્ટ પામે છે, તો પછી એ પાંચ દુષ્ટ ઈન્દ્રિયોને વશ થઈ રહેનાર છનું તે કહેવું જ શું?
૮ વિવેક-હસ્તીને વિદારવા કેશરીસિંહ સમી અને સમાધિ-ધનને લુંટી લેવા ચેર સમી દુષ્ટ ઈન્દ્રિયોથી જે અજિત રહે છે તે જ ધીર પુરૂમાં અગ્રેસર ગણાય છે.
ઇતિશમ
હજુ પણ સવેળા ચેતીને પાણી પહેલાં પાળ બાંધવા જે સફળ પ્રયત્ન કરવાથી ફાયદો થઈ શકશે.
વ્યવહાર ધર્મની પણ પ્રાપ્તિ, રક્ષા ને પુષ્ટિ તથા પ્રકારની પાત્રતાયોગેજ થઈ શકે. પાત્રતા વગર તે શોભા (ફળ) રૂપ ન થાય. વાસ્તવિક– નિશ્ચય ધર્મની પ્રાપ્તિ તે ઉત્તમ પ્રકારની પાત્રતા ગેજ હોઈ શકે. તે વગર હાઈ ન જ શકે. આ વાત સર્વજ્ઞા નિઃસંદેહ માનવી ઘટે.
