________________
પ્રાત્તર.
પ્ર૦ ૩૯-મનુષ્ય ક્ષેત્રની બહાર રહેલા સ્થિર ચંદ્રાદિના વિમાનાની પહેાળાઈ ને ઉંચાઈ મનુષ્યલેાકમાં રહેલા ચંદ્રાદિના વિમાને કરતાં અધ કહેલી છે, પણ તેનું આયુષ્ય કેટલુ હોય છે?
ઉ-આચુષ્ય મનુષ્યલેાકની અંદરનાને બહારના તમામ જ્યાતિષ્કાનુ એક સરખું (જે પ્રમાણે જુદુ જુદુ કહેલું છે તે પ્રમાણે) સમજવું.
પ્ર૦ ૪૦-જેમ જ ખૂદ્રીપમાં ને લવણુસમુદ્રમાં રહેલા ચંદ્રાદિક જમૂદ્રીપના મેરૂની ક્રૂરતા ફરે છે, તેમ ધાતકીખ'ડાર્દિકના ચંદ્રાદિ જમૂદ્રીપના મેરૂ ફરતા કરે છે કે પાતપેાતાના દ્વીપના મેરૂ ફરતા કરે છે ?
ઉબધા ચંદ્રાદિ જમૂદ્રીપના મેરૂ ક્રૂરતાજ કરે છે, તેની ૬૬-૬૬ ની ચાર ૫ક્તિએ છે. એ સૂર્યની ને એ ચંદ્રની, તે એક બીજાના અંતરમાં રહેલી છે.
પ્ર૦ ૪૧-મનુષ્ય લેાકની બહાર રહેલા ચંદ્ર ને સૂર્યાં કેવી વ્યવસ્થાએ રહેલા છે? સૂચિશ્રેણીએ કે પરિરય શ્રેણીએ ?
ઉ૦-આ સમધમાં એક વાત કહી શકાય તેમ નથી. ચંદ્રપ્રજ્ઞપ્તિ, જીવાભિગમ, સંગ્રહણી વિગેરેમાં મનુષ્યક્ષેત્રની બહાર પણ સૂચિશ્રેણીએ છે એમ કહ્યું છે. પણ ચદ્રપ્રજ્ઞપ્તિમાંજ સૂક્ષ્મ સૂર્યને અને ચંદ્ર ચંદ્રને એક એક લાખ ચેાજનનું આંતરૂ' અને પ્રત્યેક ચંદ્રને ને સૂર્યને પચાસ પચાસ હજાર યેાજનનું ક્ર્માંતરૂ કહ્યું છે, તે સૂચિશ્રેણી હોય તેા ઘટી શકતું નથી. લેાકપ્રકાશાદિમાં અને વાત કરી છે. પરિશિષ્ઠ પ વિગેરેમાં દષ્ટાંતરૂપે જે હકીકત લખી છે તે ઉપરથી પરિરયશ્રેણીએ ઘટી શકે છે.
પ્ર૦ ૪૨–ભરત ઐરાવત ક્ષેત્રમાં જ્યારે દિવસ હોય ત્યારે મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં રાત્રી હાય અને જયારે અહીં રાત્રી હેાય ત્યારે મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં દિવસ હાય તે તેા ઠીક, પણુ વર્ષાદિઋતુ અહીં પ્રમાણેજ ત્યાં પણ હોય એમ ભગવતીજી વિગેરેમાં કહ્યું છે તે કેમ અને ? કારણ કે અહી ૧૮ મુને દિવસ હાય ત્યારે ત્યાં ૧૨ મુહૂત ના દિવસ હાવા જોઇએ ને ૧૮ મુની રાત્રી હેાવી જોઇએ તેથી દિવસ નાના હાવાને લીધે ઋતુમાં વિરેપ કેમ ન આવે ?
-હે ભવ્ય ! આ તારૂ માનવું ભૂલભરેલું છે. જ્યારે અહી` ૧૮ મુહૂર્ત ના દિવસ હોય ત્યારે ત્યાં પણ ૧૮ મુહૂર્તનેજ દિવસ હેય ને અને સ્થાને ૧૨ મુહૂર્તની રાત્રીએ હેાય, તેનું કારણ એ કે કક સૌંક્રાતિને પહેલે દિવસે પૂર્વ મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં હજી ત્રણ મુહૂત દિવસ હોય ત્યારથી ભરતક્ષેત્રના મનુષ્ય -ઉગતા સૂર્ય દેખે અને ભરતક્ષેત્રમાં ત્રણ મુહૂત દિવસ ખાકી હોય ત્યારે પશ્ચિમ મહાવિદેહ ક્ષેત્રના મનુષ્યા ઉગતે સૂર્ય દેખે; એ પ્રમાણે ઐરાવત માટે પણ સમજવું. એટલે ગ્રીષ્મૠતુમાં જ્યારે સર્વોત્કૃષ્ટ ૧૮ મુહૂતના દિવસ હૈય
