________________
--
-
આધુનિક જેવું કંળાવિહિન ધાર્મિક જીવન.
૩૭ આવી છે. દરેક ધર્મને મંદિર ઉપરાંત તીર્થસ્થાને હોય છે. મનુષ્ય ઘરની કે દ્રવ્યોપાર્જનની ઉપાધિથી મુક્ત થઈને થોડા દિવસ તીર્થસ્થાનમાં ગાળવા ઈચ્છા કરે છે. તીર્થસ્થાનમાં આવી ધર્મશાસ્ત્રોમાં વિહિત કર્યો હોય તે યુદ્ધ જીવનવ્યવહાર ગ્રહણ કરી પોતપોતાના ઈષ્ટદેવની બને તેટલી ભકિત કરે છે, અને યથાશક્તિ આત્મશ્રેય સાધે છે. જે જે સ્થળેને તીર્થ તરીકે સ્વીકારવામાં આવે છે તે તે સ્થળે તે તે ધર્મના અગ્રણી મહાપુરૂષોના જીવનચરિત્ર સાથે ઘણુંખરૂં થેડો ઘણે સંબંધ ધરાવતા હોય છે અને તેના ઉપરજ તીર્થની મહત્તાની ઘણુંખરૂં પ્રતિષ્ઠા થાય છે. ખ્રીસ્તી લોકેને નામાં તીર્થો તે ઘણાય છે પણ જેરૂસેલમ તે સૈ કેઇને જાણીતું છે. આ સ્થળે મહાપુરુષ ક્રાઈસ્ટને ક્રોસ ઉપર લટકાવવામાં આવેલ. મુસલમાનનાં મક્કા અને મદીના પણ સુપ્રસિદ્ધ છે, જેને મહમદના જીવનચરિત્ર સાથે રહેલો બહુ નિકટને સંબંધ સૈ કેઈને જાણીતા છે. હિંદુઓમાં તીર્થસ્થાનોની સંખ્યા તેમજ મહિમા સૌથી વધારે લાગે છે અને તે ઘણે અંશે મૂર્તિપૂજાના વિશેષ પ્રચારને મારી હોય એમ જણાય છે. જેનો પણ આ વિષયમાં એટલું જ અભિમાન લઈ શકે તેમ છે. દરેક ધર્મની બહા સંપત્તિ ત્રણ વરતુઓથી માંકી શકાય, તે ધર્મના અનુયાયીઓ, મંદિર અને તીર્થો. અનુચીની સંખ્યામાં હિં, ચઢી જાય પણ મંદિર તથા તીર્થસ્થાનમાં અનુયાયીની સંખ્યા ઉપરથી પ્રમાણુ કાઢતાં જેનો આગળ વધે એ નિસંશય છે. હિંદએનાં મુખ્ય તીર્થસ્થાને કાશી, મથુરા, ગયા, દ્વારિકા, જગન્નાથપૂરી, શ્વેતબિંદુ રામેશ્વર, હરદ્વાર, પ્રયાગ, પંઢરપુર, નાસિક, કન્યાકુમારી, અને આવાં બીજા અનેક છે. હિમાલયમાં બદ્રીનાથ, કેદારનાથ, જન્માવી, ગંગોત્રી, કૈલાસ, માનસરોવર, અને અમરનાથ સુપ્રસિદ્ધ છે. નેપાલમાં પણ પ્રજાપતિનાથની યાત્રાનું સ્થાન છે. મદ્રાસ ઇલાકામાં બીજા અનેક તીર્થસ્થાને છે. જૈનોનાં મુખ્ય તીર્થસ્થાનમાં શિખરજી, ગિરનાર, આબુ, શત્રુંજય, વારંગાજી વિગેરે ગણાય. સામાન્ય તીર્થ. સ્થાને તે અનેક છે. ઉપર જણાવેલાં તીર્થસ્થાનમાં કેટલાંક તે તે પમના મહાપુરૂનાં ચરિત્ર સાથે જોડાયેલાં હોય છે અને કેટલાંક અન્ય કારણે અને સંગેની અનુકૂળતાએ ઉભાં થયાં છે. શિખરજી વીશ તીર્થકરની નિર્વાણમિ
ગણાય છે. ગિરનાર સાથે ભગવાન્ મેમિનાથનું જીવનચરિત્ર થાય છે. - શત્રુંજય ભગવાન રાષભદેવનું અતિ પ્રિય સ્થાન હતું એમ કહેવાય છે. પાવલપુરી મહાવીરસ્વામીની નિવણભૂમિ તરીકે સુપ્રસિદ્ધ છે, આબુ કે તારંગાજીની તીર્થસથાન તરીકે પ્રતિષ થવામાં આવે કે વિશિષ્ટ લિકર ધ્યાનમાં નથી. આમ છતાં સામાન્ય રીતે તીર્થસ્થાનેને ધર્મના નેતા પરૂ રજાથે તેણે
