________________
શ્રી જૈન ધર્મશા .
વધારે લય માપવું એ અત્યંત આવશ્યક છે. વિશુદ્ધ ચારિત્ર વિના આત્માની પ્રગતિ થઈ શકતી નથી એમ દરેકે અવધવું. આપણે ગમે તેટલી ધાર્મિક ક્રિયાઓ કરતા હોઈએ તેપણું ચારિત્રની શુદ્ધતા વગર તે ક્રિયાઓ ઉત્કૃષ્ટ ફળદાયક નીવડતી નથી. ધાર્મિક ક્રિયાઓ ફળથી ગભિત છે એમ માનવામાં કોઈ પણ જાતના સંશયને સ્થાન નથી, પરંતુ જ્યાં સુધી તે ક્રિયાઓ તેનું રહસ્ય સમજ્યા વગર, આત્મિક જ્ઞાન વિના, માત્ર આઘે કરવામાં આવે ત્યાં સુધી તે ક્રિયાઓ વાસ્તવિક ફળદાયક થતી નથી. ક્રિયાઓની અસર ચારિત્ર ઉપર થવી જરૂરી છે. વિશુદ્ધ ચારિત્ર તથા આધ્યાત્મિક જ્ઞાનના અભાવે ક્રિયા માત્રથીજ આત્મિક પ્રગતિ થતી નથી. હાલના સમયમાં ચારિત્રની ખામી ઘણું મેટા ભાગે જોવામાં આવે છે, અને તેના પરિણામે સંપૂર્ણ સુખના ભક્તા બની શકાતું નથી. - આપણે હંમેશનું આપણા હાલના સમાજનું જીવન મધ્યસ્થ દષ્ટિથી તપાસીશુ તે ખેદ થયા વિના રહેશે નહિ. જ્યારે મનુષ્ય પ્રભુભક્તિ નિમિત્તે મંદિરમાં જાય છે, ત્યારે પ્રભુ સન્મુખ એવા ઉદ્દગારો કાઢે છે કે જેથી આપણને તે માણસની ધાર્મિક શ્રદ્ધાનું ભાન થાય છે; પરંતુ જ્યારે વ્યવહારમાં તેની નીતિ તપાસીએ છીએ ત્યારે તેનામાં શુદ્ધ સ્વરૂપે ધાર્મિક શ્રદ્ધા હશે કે નહિ? તે. સવાલ ઉભો થાય છે. અપ્રમાણિકપણું, અસત્યતા, ઠગાઈ વિગેરે જેને સર્વથા અભાવ જોઈએ તે તે તે મનુષ્યની સેવામાં હાજર હોય એમ આપણે જોઈએ છીએ. આ ક્યા પ્રકારનો ધર્મ ? પ્રભુપૂજનાદિ ત્યારે જ કર્યું કહેવાય કે જ્યારે તે વખતે ઉદ્ભવતા ઉદ્દગાને પળે પળે આચારમાં મૂકવા પ્રયત્ન કરીએ અથવા તે પ્રયત્ન કરવાને પ્રબળ ઈચ્છા વર્તાતી હોય. ઉપર જણાવ્યા પ્રમાશેની વર્તણુક ખોટી ધર્મની દાંભિકતા ધારણ કરનારાઓમાં વિશેષ જોવામાં આવે છે. આવા પ્રકારની વર્તણુક આત્માને ઠગવા સિવાય બીજા કેઈ પણ પ્રકારની માની શકાય નહિ, અનાદિ કાળથી આત્મા અશુભ માગે પ્રવર્ત લે છે, તેથી કરીને આપણું ચારિત્ર આપણે એકદમ આદર્શમય ન બનાવી શકીએ એ વાત સત્ય છે; પરંતુ તેવું બનાવવાનો પ્રયત્ન આદરી શકીએ. ચારિત્ર વગરનું જીવન કે જે ન જીવવા બરાબર છે, તેને ત્યાગ કરી શુદ્ધ અને આદર્શમય જીવન બનાવવા પ્રયત્ન ન કરીએ ત્યાં સુધી આપણી ધાર્મિક ભાવનાઓને વા ધર્માભિમાનની લાગ
ઓને યોગ્ય સ્થાન ન આપી શકીએ. ચારિત્રની ખામીને લઈને ગમે તેટલી ધાર્મિક ક્રિયાઓ ઉત્કૃષ્ટ ફળને આપનારી ન નીવડે એમ વિચારક દષ્ટિએ માલુમ પડે છે. હરહંમેશ ચારિત્રશુદ્ધતા તરફ લક્ષ રાખી જીવનને આદર્શમય
(Ideal life) બનાવવા રાત દિવસ પ્રયત્ન સેવી ધર્માભિમાનની લાગણીઓને | આવિર્ભાવ કરે એજ વધારે પ્રસંશનીય છે. વિશુદ્ધ ચારિત્રને આત્માની
