________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સત્સંગ (સપ્તમ સજન્ય) સાધારણ રીતે જનપ્રકૃતિના મોટા ભાગનું વલણ હોવાથી તેઓ આ પ્રાણ માટે શું ધારશે અથવા તેના અમુક વર્તનની કેવી તુલના કરશે તેપર આ પ્રાણીના વર્તનને આધાર રહે છે. સમાજના અંકુશ સંબંધી આ મહાન સત્ય છે તે આપણે જરા વધારે સ્પષ્ટ કરીએ; કારણકે તે તદ્દન સત્ય હકીકત હોવા છતાં ઘણીવાર પ્રાણીની નજર બહાર રહે છે. નજર બહાર રહે છે તે તેમના અભિપ્રાય તરફ બેદરકારીને અંગે નહિ પણ એ પ્રમાણે છે એમ પૃથકકરણ કરીને પ્રાણી તો નથી તેથી રહે છે.
ટાંત તરીકે આપણે એમ ધારીએ કે એક માણસની દુકાન પર પાંચસે રૂપિયા પડ્યા છે. દુકાનદાર બહાર ગયે છે અને દરેક પળે તે આવી પહોંચવાનો સંભવ છે. બીજો માણસ દુકાન પર જાય છે અને દુકાનપર કોઈને ન જોતાં રેકડની પિટી તરફ તેની નજર પડે છે. તે વખતે જે તે અધમ સ્થિતિને એટલે એવા વર્તુળમાંથી આવતું હોય કે જ્યાં ચોરી કરવી એ પરાક્રમ માનવામાં આવતું હોય તો તે ખેડીને પણ ચાવી લાગુ કરી અથવા તળુ તેડી રૂપિયા ઉચાપત કરવા વિચાર કરશે, પણ જે તેના સંબંધીઓ પ્રમાણિક હશે તો તેને સાધારણ રીતે એમ થશે કે કદાચ દુકાનદાર આવી પહોંચશે અને પિતાની ફ જેતી થશે તે ઘણું ખરાબ લાગશે. જે તે અતિ સારા સમાજમાંથી આવે હશે કે તુરત તેને વિચાર થશે કે અન્યના પૈસા પર તેને કંઈ હક નથી. આવી રીતે અનેક પ્રકારના વિચારે કલ્પી શકાય. એવી જ રીતે એક સુંદર નવયવના યુવતીને એકાંતમાં મળનાર પોતે જે વર્ગમાંથી આવ્યું હોય તે વર્ગના વિચાર પ્રમાણે વર્તન કરશે. અન્ય સ્ત્રીની લાજ લુંટવામાં પરાક્રમ માનનાર તેના પર બળાત્કાર કરશે, તેમ કરવામાં આબરૂ એછી થયેલી માનનાર તેની વિજ્ઞપ્તિ કરશે-તેને સમજાવશે અને તેમાં પાપ સમજનાર તેને બહેન કહીને બોલાવશે. આવી કે સમાજ અથવા સંબંધીની અસર પ્રાણી પર બહુ થાય છે. સંબંધીઓને સરવાળે એ પ્રાણ માટે સમાજ છે એમ સમજવું. સમાજને અં. કુશ આવી રીતે અનેક દૃષ્ટાન્તો આપીને બતાવી શકાય તેમ છે. સમાજને આટલો મટે અંકુશ પ્રાણી ઉપર રહે છે તેનું સત્ય બીજી રીતે પણ બતાવી શકાય તેમ છે. ત્યારે પ્રાણી પદેશ જાય છે ત્યાં બહુધા અનેક પ્રકારના અત્યાચાર કરે છે. જેઓ પિતાના સમાજની નજીક બહુ વિચાર કરીને વર્તતા હોય છે તેઓ પરદેશમાં તેટલી સંભાળ રાખતા નથી, કારણકે ત્યાં સમાજને કઈ પણ પ્રકારને અંકુશ હેત નથી. આ પ્રમાણે હોવાથી સંગતિ પ્રાણી ઉપર બહુ અસર કરનારી થાય છે અને તેને આચાર, વ્યવહાર, વર્તન અને ચારિ સંબં ધમાં તે ઘણે અગત્ય ભાગ ભજવે છે.
For Private And Personal Use Only
