________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચંદરાજાના રાસ ઉપરથી નીકળતો સાર,
૩૬૫
પ્રકરણ ૧૮ માનો સાર, આ પ્રકરણ આખું બળે ભાગે ગુણાવળીના વિરહ દુઃખને બતાવનારું છે. સંસારમાં દુઃખ તે અનેક પ્રકારના છે, સંસારજ દુખનો ભરેલો છે. પરંતુ વ્યવહારમાં ગણાતાં સર્વ દુઃખોમાં સ્ત્રીને પતિ વિરહનું દુઃખ તે સર્વ કરતાં પ્રથમ પંક્તિનું દુઃખ છે. તેમાં પણ જીવતા પતિને અણધાર્યો વખતે અકસ સ્થિતિવાળે વિરહ અત્યંત સંતાપ ઉત્પન્ન કરે છે. ગુણાવળી ડાહી હતી, ભણેલી હતી, સુજ્ઞ હતી પરંતુ ભાવી પાસે તેનું ડહાપણ ચાલી શકયું નહીં, ને ચાલી શકે તેમ પણ નહોતું. જ્યારે વીરગતીએ નટને કુકડા આપવા માટે મંત્રીને મોકલીને પાંજરું મગાવ્યું તે વખતે ગુણવળીને જે અનહદ કષ્ટ ઉત્પન્ન થયું છે તે બુણાવળી જ જાણી શકે તેમ છે. કેટલાક દુઃખોની ખરી ખબર તેના અનુભવીઓને જ પડી શકે છે. તે એકવાર સાસુની સામે પણ થાત અને પાંજરું - પવામાં આનાકાની પણ કરતઃ પરંતુ કુકડાને અહીં રાખવામાં વીરમતી તરફને પૂરેપૂરો ભય હતો, જીવનું જોખમ હતું, તેથીજ ગુણાવળીએ તેને પવાની હા પાડી. તિણે જે શબ્દ કહેવા જોઈએ તે બધા કુકડાને કહ્યા. તેણે તેના ઉત્તરમાં વાચા તો નહોતી, પરંતુ નવં ભૂમિપર અક્ષરો લખીને ગુણવળીને અત્યંત દિલાસો આપે, પિતાની ફીકર ન રાખવા કહ્યું અને પોતે મનુષ્ય થઈને પાછા આવશે ને રાજ્ય કરશે એવી આશા આપી. સત્પરૂના વચને સાચાં જે પડે છે તે આપણે આગળ જોશુ. હાલ તે ચંદરાજા ને ગુણવળી બંનેની વિરહાતુર દશા જોઈ તેમાંથી આપણે જો સાર ગ્રહણ કરવાને છે તે વિચારીએ.
ગમે તેટલું સુખ પ્રાપ્ત થાય કે ગમે તેવી ઉચ્ચ સ્થિતિ પ્રાપ્ત થાય પણ તે ટકી રહેવી ભાગ્યાધીન છે. દેવ પણ બહુ સુખીને જોઈને તેની ઈષી કરે છે. કર્મરાજા તેનો વિરોધી થઈ પડે છે. મહરાજ જુદી જુદી સ્થિતિમાં પિતાનું વિચિત્રપણું બતાવવા ઉત્સુક રહે છે. તેમ છતાં પણ જે ભાગ્ય પ્રબળ હોય છે તો ત્યાં સુધી કોઈનું ચાલતું નથી પણ જેવી ભાગ્યદશા મંદ પડી કે તે એ પિતાને હાથ બતાવવામાં કસુર કરતા નથી. જ્યારે અંદરાજા ને ગુણાવળી જેવા પુણ્યવાન, નીતિવાન અને ધર્મપરાયણ જીવ પણ આવી દુઃખી સ્થિતિમાં આવી પડે અને મનુષ્ય જીદગીમાં પશુપણું વેઠવું પડે તો તેની પાસે આપણી જેવા પામરને શે આશરો? તેથી પ્રાપ્ત થયેલા સાંસારિક સુખમાં કિંચિત્ પણ આસક્ત થવું નહીં, તેને નિરંતર ટકી રહેશે તેમ માનવું નહીં, તેમાં સારભૂત શું છે તેનો વિચાર કર્યા કરે અને અસાર દેહમાંથી, અનિત્ય આયુષ્યમાંથી અને વિનાશ વ્યાદિકમાંથી પણ જે સાર લઈ શકાય–ઉત્તમ કાર્યમાં, આત્મસાધનમાં તેને જેટલું ઉપયોગમાં લઈ શકાય તેટલું વગર સંકોચે, વગર વિલંબે,
For Private And Personal Use Only
