________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બાળકાને માનસિક વિકાસ
૩૫૭
વાની જરૂર છે. જો તમે તેને સ્વદેશતિષી બનાવવા ઇચ્છતા હૈ। તે તેવા મનુધ્યેાના દષ્ટાંતે ખાળપણુથીજ તેની સમક્ષ મુકે. વળી જે તમે તેને મેાટે ધર્માત્મા અનાવવા ઈચ્છતા હાતા તેવા મહાન્ આચાયૅના-સાધુજીવનના ચિરત્રે તેને સંભળાવે; મેટા અભ્યાસી-સાયન્સમાં પ્રવીણ મનાવવા તમને ઈચ્છા રહેતી હાય તે તે લાઈનમાં પ્રવીણ થઇ ગયેલા મનુષ્યના ઉદ્યમ-ખંતની તેને સમજણ આપે; તેવીજ રીતે પરોપકારી, દયાળુ, ઉદાર, કાર્યકુશળ, મેટા વક્તા અગર કવિ, લેખક
ખીજે જે કાંઇ અન વન માંગતા હા તેવી જાતના સારાં સારાં દૃષ્ટાંતે શેષી તેની સમક્ષ કાળજીપૂર્વક મુકે, તેને સમજાવા કે સૃષ્ટિમાં જે કાંઇ પશુ મેળવવા ઈચ્છા રહે છે તે અવશ્ય મળેજ છે, અને પ્રાંતે તમારા પ્રયત્નથી તેની ખાળપણથીજ તે તરફ ારાએલી લાગણીથી તે બાળક જેવા તમે ધારો તવેા થશેજ.
હુ
વળી એક સાાન્ય નિયમ છે કે કઇ પણ કાર્ય કરવાની મના કરવા કરતાં કાઈ પણ કાર્ય કરવાની તેની વૃત્તિને ઉત્તેજન આપવું તેજ આળકના ગનને ખીલવવામાં પ્રાળ સાધનભૃત થાય છે. બાળકને કાઇ પણું કાર્ય કરવાની ના કહેવી પડે, તેના કરતાં આવાં કાર્યં તેની પાસે આવેજ નહુ તેવી રીતનાં સાધન ઘરમાં રાખવાં તેજ જરૂરનુ છે. એક છરી છુટી પડી હાય, બાળક તે હાથમાં લે, અને કદાચ વાગે, તેથી તેને તે ગ્રહુણુ કરવાની ના કહેવી પડે તેના કરતાં તે છરી તેની ચેગ્ય જગ્યાએ ઉચે મુકવી તેજ શ્રેયસ્કર છે. બાળકની મગજશક્તિ તીવ્ર હોય છે. તે સહુ સમજણા થાય-મોટા થાય એટલે અનેક ખાતા તેને જાણવાની બહુ હેાંશ થાય છે. જીંદગીનાં અનેક પ્રશ્ન તેનાથી ઉકેલાતા નહિ હાવાથી તેના નવીન નવીન વિચારે તેના મગજમાં ગુચવાયા કરેછે, અને તે ખધા ગુંચવાડા તેના વડીલ પાસે પ્રરૂપે તે બહાર કાઢે છે. જાણે કે બાળક્રમાં સમજશક્તિજ ન હેાય, તેનાથી બહાર મુકાતા પ્રશ્ના તે હવાઇ ક્વારૂપેજ હાય, તેમ ઘણા માબાપા તરફથી આવી રીતે ખાળકે તરફથી પૂછાતા પ્રશ્ના તરફ બેદરકારી તાવવામાં આવે છે, કે તે શું સમજે તેમ કહીને તેને ધુતકારી નાખવામાં આવે છે. બાળકની નવું નવું જાણુવાની વૃત્તિ (Quriosity ) બહુ તીવ્ર હોય છે, તે આવા પ્રત્યુત્તરથી નાશ પામે છે, તેથી બાળક તરફથી જે કાંઇ પ્રશ્નો પૂછવામાં આવે તેના યેગ્ય જવામ-જરાપણુ ઉતાવળા થયા વગર તેને બરાબર સમજણ પડે તેમ દેવાની દરેક માયાપે અવશ્ય ટેવ પાડવી. બાળક કાંઈ સમજતુંજ નથી તેવું અનુમાન કરી તેના પ્રશ્નાના જવાબ દેતાં ઢીલ કરવી, અગર જવાબ ન દેતાં તેની અવગણુના કરવી, તેનાથી તેા ખાળકના મગજ ઉપર બહુ ખરાબ અસર થાય છે. તેને કોઈ પણ ખાળત સમજવાની ના પાડવાથી તેના જ્ઞાનની હદ ખધાઇ જાય છે; તેને એવી લાગણી થઇ આવે છે કે તેનામાં ખામી છે. તે તેવી વાત જાણવાને અશકત છે, આવી સંકુચિત હદની––
r
*
For Private And Personal Use Only
