________________
પાંજરાપોળ – તોટો A Permanent Solution
ઢોરોના પેટ અને પાંજરાપોળના તોટા – બંને મોટા હોય છે. દિવસરાત મહેનત કરવા છતાં મોટા ભાગે એ પૂરાતા નથી. ફંડ લાવી લાવીને મહિનો-બે મહિના આગળ આગળ ધક્કો મારતા રહેવું- આ સ્થિતિ મનોમંથનનું બીજ ન બને તો જ નવાઈ. એક પાંજરાપોળના ટ્રસ્ટીનું કહેવું છે કે “દિવસ-રાત સખત મહેનત કરવી જ પડે એમ છે. રાતે દોઢ વાગે ઝબકીને જાગી જવાય છે કે આનું શું થશે ? સો દીકરીના બાપ બનવું હજી કદાચ સહેલું છે, પણ પાંજરાપોળના ટ્રસ્ટી બનવું ખૂબ અઘરું છે. આખી જિંદગી સતત માંગણ જ બનવું પડે એવી એની હાલત હોય છે.”
પાંજરાપોળની દાન-અરજીઓના થપ્પ થપ્પાઓ... એક એક પાંજરાપોળોએ કરેલી પોતાની સ્થિતિનું કરુણ બયાન... “ભયંકર કટોકટી... ગંભીર પરિસ્થિતિ... અસહ્ય આવશ્યકતા.. અસહ્ય ભાવવધારો.. ભયંકર દુકાળ...' આ બધાં શબ્દો યા માણસને દ્રવિત કરી દે ને યા દાન/ધર્મથી વિમુખ કરી દે એવા હોય છે. જો “ધર્મ ખુદ જ આટલો દયનીય અને બિચારો હોય, તો એ અમને શું આપવાનો- આવી વિચારધારાનું બીજ તો એ અરજીઓ નહીં બની જતી હોય ને ? આવો વિચાર સહજપણે ઉભવે છે.
ખેર, Let's Come to the point. મનોમંથન એ થાય, કે શું આ જ ખરી વ્યવસ્થા છે ? શું એ જીવોની દયા આ જ રીતે થઈ શકે ? પ્રાચીન કાળમાં પણ આ જ રીતે આવી સંસ્થાઓ હતી ને આ જ રીતે અરજીઓ મોકલાતી ? ને આ જ રીતે ટ્રસ્ટીઓ ઉજાગરા કરતા હતા ?
શ્રાવક પોતાના પરિવારનું ભરણ-પોષણ કરે. શક્તિ પહોંચતી હોય અને તથાવિધ દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવના સંયોગો હોય તો શાસનપ્રભાવનાના અંગ તરીકે અને પોતાની કરુણા ભાવનાને જીવંત રાખનાર તરીકે અનુકંપાજીવદયાના કાર્ય કરે. એ કાર્યો કરવામાં પણ એની દૃષ્ટિ સ્પષ્ટ હોય, કે પાંજરાપોળ - તોટો
૨૦
