________________ દ્રષ્ટા અને ! 135 કહી વખાણે તે એ ખુશ ખુશ થઈ જાય અને એ ઘરની કાચની બારી પર કેઈ પથ્થર મારે તે એ ગુસ્સે થઈ જાય. આમ કતૃત્વ-માલિકીપણાની ભાવના રાગ ને દ્વેષ ઉત્પન્ન કરે છે. ને એ જ તે સંસારનો રથ જેમના સહારે સરકી રહ્યો છે એવાં બે ચક્રો છે ને ! સાક્ષીભાવમાં આત્મા બધા મમત્વથી પર બને છે. શરીરે મારું નહિ, ઘર પણ મારું નહિ, પરિવાર પણ મારે નહિ. “એગોહં નત્યિ મે કઈ નાહમનસ્સ કસ્ટઈ.” હું એકલો છું, કેઈ મારું નથી, ને હું પણ બીજા કેઈનો નથી. સનત કરાર મુનિ સનત્કુ માર ચકી, મુનિરાજ બન્યા પછી કેવા સાક્ષીભાવમાં લીન બની ગયા ! શરીર રોગોથી ઘેરાઈ ગયું છે, પણ તેઓ તે દિવ્ય આનંદમાં લીન છે. શરીરમાં રેગો આવે ત્યારે હું રેગી બન્યો છું આ ભાવના તો જે શરીરમાં જ પિતાપણાની ભાવના ધરી બેઠે હોય એને આવે. શરીરથી પિતાને પર કલ્પનારને શરીરના રેગે દુખ હોય નહિ. પિતે રેગી છે એવું લાગે નહિ. એકવાર દેવકમાં ઈન્દ્ર સનતુ કુમાર મુનિના ધૈર્યની પ્રશંસા કરી. કહે : ભયંકર રોગ અને સખત પીડા હોવા છતાં એ રોગને દૂર કરવાનો પ્રયત્ન પણ તેઓ કરવા નથી ઈચ્છતા. બે દેવે વિચારવા માંડ્યા ? આવું તે કંઈ હોય ? ચાલો, આપણે આ વાતની કસોટી કરીએ.
