________________
धर्मपरीक्षा
प्रतिक्रान्ततत्पातकानामनुबन्धविच्छेदान्नानन्तसंसारिता,
==
=
चन्द्र : अनुबन्धादेवानन्तसंसार इति दृढयितुमाह-अत एव यतो न बन्धमात्रादनन्तसंसारः, किन्तु असकृत्पापप्रकृतिबन्धात्मकादनुबन्धादनन्तसंसारः, तस्मादेव कारणात् उत्सूत्रभाषिणामपि न केवलं सामान्यपापकारिणां, किन्तु उत्सूत्र भाषणात्मकमहापापकारिणामपि इति 'अपि 'शब्दार्थः । आलोचितप्रतिक्रान्ततत्पातकानां = गुरुसमीपे सरलभावेन प्रकटीकृतं, 'मिथ्या मे दृष्कृतं' इति भणनेन गुरुदत्तप्रायश्चित्तवहनेन च प्रतिक्रान्तं तत् = उत्सूत्रप्ररुपणात्मकं पातकं यैस्ते, तेषां अनुबन्धविच्छेदात् =उत्सूत्रप्ररुपणाकरणकाले याः पापप्रकृतयो बद्धाः, तासां या पुनः पापप्रकृतिबन्धजननशक्तिः, तस्या विनाशात् नानन्तसंसारिता ।
(चन्द्र : इदन्तु बोध्यम् । पश्चात्तापभावेन पूर्वबद्धानां पापप्रकृतीनां निर्जरणं, पापप्रकृतिनिर्जराऽभावेऽपि तासु विद्यमानायाः पुनः पापप्रकृतिबन्धजननशक्तेः विनाशो वा पापानुबन्धविच्छेदपदेन परिगणनीयः ।
तत्र प्रथमस्वरुपस्य पापानुबन्धविच्छेदस्य विद्यमानत्वे तासां प्रकृतीनामुदयस्यैवाभावात् न ताभिः पुनः पापप्रकृतिबन्धो भवति । द्वितीयस्वरुपस्य पापानुबन्धविच्छेदस्य विद्यमानत्वे तासां प्रकृतीनां क्षयाभावादुदयसम्भवेऽपि पुनः पापप्रकृतिबन्धजननशक्त्यभावात् न पुनः पापप्रकृतिबन्ध इति ।)
ચન્દ્ર ઃ “પાપબંધ અનંતસંસારજનક નથી, પરંતુ પાપાનુબંધ અનંતસંસારજનક છે” માટે જ તો ઉસૂત્રભાષણ જેવા ભયંકર પાપ કરનારાઓ પણ જો આ જન્મમાં કે આવતા જન્મોમાં પોતાના તે પાપોની ગુરુસમક્ષ આલોચના અને “મિથ્યા મે દુષ્કૃત” દેવાપૂર્વક, પ્રાયશ્ચિત્ત વહન કરવા દ્વારા પ્રતિક્રમણ કરી લે તો તેઓના અનુબંધનો વિચ્છેદ થઈ જવાથી અનંતસંસાર ન થાય.
(ઉત્સૂત્રભાષણ કરતી વખતે બંધાયેલી પાપપ્રકૃતિઓમાં જે ફરીથી નવી નવી પાપપ્રકૃતિઓને બંધાવવાની શક્તિ પડેલી, તે શક્તિનો વિચ્છેદ થવો એનું નામ જ અનુબંધવિચ્છેદ છે.)
(यन्द्र : खा वात ध्यानमां सेवी
(૧) પશ્ચાત્તાપના પરિણામ વડે પૂર્વે બાંધેલી પાપપ્રકૃતિઓની નિર્જરા. મહામહોપાધ્યાય યશોવિજયજી વિરચિત ધર્મપરીક્ષા - ચન્દ્રશેખરીયા ટીકા + ગુજરાતી વિવેચન સહિત*-૧૧૨
