________________
અલંકાર ૩૩,૩૪ (૧) ધર્મોપમા
છંદ ૧૫ -
જેમાં સાક્ષાત્ સાદૃશ્ય ધર્મોક્તિ
હોય. જેમ અહીં વચન અને સુધામાં ઝેર શમાવવારૂપ સાદૃશ્ય ધર્મની સાક્ષાત્ ઉક્તિ છે. જ્યાં સાર્દશ્ય ધર્મ કહ્યા વિના
-
(૨) વરૂપમા સંદેશ વસ્તુની ઉપમા હોય. આખ્યાનકી/વિપરીતપૂર્વી છંદ - ૧લું ઈન્દ્રવજ્રા બાકીના ૩ ઉપેન્દ્રવજા. (૧) સંસારદાત્તાઇનાન્તિરિ,
सुधेव भव्येषु वचो यदीयम् ।
-
(૨) તિથિપ્રીવાડપિ મુક્યું વિમા તુ,
घनात्ययाम्भोवदो विभाति ।। (૧) ભવ્યજીવોમાં જેમનું વચન સંસારરૂપી વિષને શાન્ત કરનાર અમૃત જેવું હતું. (૨) જેમનું મુખ ચન્દ્ર સમાન શોભતું હતું અને પ્રભા શરદઋતુના જળ સમાન શોભતી હતી.
39
અલંકાર ૩૭,૩૮ છંદ ૧૭ જેવો (ઉગ્ર) છે, મેરૂપર્વત ગુરુ જેવો (ઉન્નત) છે અને મારા ગુરુ મેરુપર્વત જેવા છે.
(૧) નિયમોપમા - જ્યાં ઉપમાન (અહીં પૃથ્વી) સાથેની જ ઉપમાનો નિશ્ચય કરાય. એ સિવાયની વસ્તુ સાથેના સાદૃશ્યનો નિષેધ
કરાય.
(૨) અનિયર્મોપમા
= જ્યાં ઉપર મુજબ નિયમથી ઉપમા ન હોય.
રથોદ્ધતા છંદ (ર, ન, ર, I, ડ) (યતિ ૭–૪) એકાદશાક્ષરીય ડાડાડાડાડ
(૧) ક્ષાન્તિરસ્ય તુ ગુરો: ક્ષિતૅરિવ,
नो समा ह्यपरया कयाऽपि च ।
(२) याति तस्य तुलनामपीह चेत्,
कोऽपि तत् स तु भवेत् सुदुमः ।।
૩૯
અલંકાર ૩૫, ૩૬
છંદ૧૬
(૧) વિપર્યાસોપમા જેમાં ઉપમેયને ઉપમાન બનાવ્યું હોય અને ઉપમાનને ઉપમેય બનાવ્યું હોય. જેમ અહીં આકાશને ગુરુહ્દયની ઉપમા આપી છે. ગુરુદયને આકાશથી ય વિશાળ કહેવાનો અહીં આશય છે.
=
(૨) અન્યોન્યોપમા = જ્યાં ઉપમાન-ઉપમેય બંનેને એક બીજા સાથે સરખાવાય.
ભદ્રિકા /ચન્દ્રિકા છંદ (ન, ન, ર, 1, ડ) એકાદશાક્ષરીય ||| ||| ડાડોડ
(૧) મુનિ ધનાત્રણ શી,
गुरुगुण इव शीलवद्रविः । (૨) મુસરિય સુરશ પુરાવા,
सुरगिरिरिव चास्ति मे गुरुः ।।
આકાશ ગુરુદય જેવું (વિશાળ) છે, ચન્દ્ર ગુરુગુણ જેવો (સૌમ્ય) છે અને સૂર્ય તેમના શીલ
૩૮
અલંકાર ૩૯,૪૦ છંદ ૧૮ - (૧) ઓ ગુરુદેવ ! આપની સહનશીલતા બીજા કોઈની સમાન નહીં પણ પૃથ્વી સમાન જ હતી. (૨) એ ગુરુની તુલનાએ જો કોઈ આવતું હોય, તો તે કલ્પવૃક્ષ જ હોઈ શકે...
(૧) સમુચ્ચયોપમા = જ્યાં અનેક ધર્મોથી ઉપમાન
(અહીં સાગર) સાથે ઉપમેયનું સાદૃશ્ય
બતાવાય.
(૨) અતિશયોપમા = જ્યાં ઉપમાન (અહીં સૂર્ય) અને ઉપમેયનું અત્યન્ત સાદૃશ્ય બતાવાય. જેમ અહીં સૂર્ય આકાશમાં છે અને સૂરિપ્રેમ પૃથ્વી-પર છે. આટલા ભેદ સિવાય ગર્ભિત રીતે સર્વસાદૃશ્ય જણાવ્યું છે. સ્વાગતા છંદ (ર, ન, ભ, ડ, ડ) (યતિ ૭–૪) એકાદશાક્ષરીય ડોડો||ડોડિ
૪૦
