________________
૨૮
કવિની સાચી કદર
ભારતમાં સમ્રાટ હર્ષની આણ વર્તતી હતી તે સમયની આ વાત છે. તેઓએ કાશ્મીરના મહામહિમ તરીકે માતૃગુપ્ત નામના એક રાજ્યાધિકારીની નિમણૂક કરી હતી. માતૃગુપ્ત એક ઉચ્ચ કોટિના કવિ અને ઉદારદિલ વ્યક્તિ હતા.
એ જમાનામાં ભારત એક મહાન દેશ હતો અને કળા, સાહિત્ય અને સંસ્કાર જેમ પ્રજાને પ્રિય હતા તેમ રાજાને પણ પ્રિય હતા.
સાતમી સદીના મહાકવિઓમાં મહાકવિ મેંઠની પણ ગણના થતી હતી. એક વખત તેઓ માતૃગુપ્તના રાજ્યમાં પધાર્યા. મહાકવિનું આગમન થવાથી રાજા અને પ્રજા સૌ પ્રસન્ન થયાં.
- કાશમીરના રાજદરબારમાં ખૂબ ભીડ જામી હતી. આજે મહાકવિ મેંઠ પોતાના પ્રસિદ્ધ કાવ્ય “હયગ્રીવવધ'ની રજૂઆત કરવાના હોવાથી અનેક કલાકારો અને કવિઓ પણ પધાર્યા હતા.
મહારાજ ! આપના જીવનમાં શ્રી સરસ્વતીનો સુભગ સમન્વય થયો છે.” એમ કહી કવિએ કાવ્યની રજૂઆત કરી. જેમ જેમ કાવ્ય-શ્રવણ આગળ ચાલતું ગયું તેમ તેમ સમસ્ત શ્રોતાઓ રસતરબોળ થઈને કાવ્યરસ માણવા લાગ્યા, પરંતુ મહાકવિએ જોયું કે રાજાના મુખ ઉપર કોઈ ખાસ ભાવ દેખાયો નહીં કે ધન્યવાદના શબ્દો પણ તેમણે સંભળાવ્યા નહીં.
આમ થવાથી કવિરાજે પોતાની રચનાનાં પાનાંઓને બાંધવા માંડ્યાં અને અંતરમાં વિચાર્યું કે રાજાને કાં તો અભિમાન ચડી ગયું છે કાં તો મારા કવિત્વની ઈર્ષા થઈ છે. આવા રાજા પાસેથી સન્માનની આશા કેમ રાખી શકાય ? હજુ આવા વિચારો કવિના
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
