________________
૩૧
સામર્થ્ય અને ઉત્સાહ બન્નેનુ' સમેલન કરવાની અર્થાત્ મનૅનુ પ્રમાણ સચવાવાની જરૂર છે. પોતાના સામના ભાન વિનાના મનુષ્ય માત્ર ઉસા હથી દારઇ ગજા ઉપરાંતનું સાહસ માથે લે તે તેને વિમાસણું કરવાને પ્રસંગ આવે છે. આ પ્રમાણે બે કે ઉત્સાહરૂપી અશ્વને બુદ્ધિબળરૂપી લગામની જરૂર છે, છતાં ઉત્સાહ બળ કર્તવ્ય પ્રેરણામાં અગત્યનું સાધન છે. સંય શૂન્ય-લાગણી વિનાના મનુષ્ય કાષ્ટ કાર્ય કરવાના યથુષ્ટ યત્ન કરી શકા નથી. કર્તવ્ય અળ મનુષ્યની લાગણીને અનુસરે છે. જેમ કાષ્ટ મનુષ્ય અમુક વિષયમાં વિશેષ સુખ વા દુઃખ, લાભ વા અલાલ સમજે છે, તેમ તેની સકલ્પ શક્તિ ઉત્કટ રહે છે. ઘણા મનુષ્યેાના સબંધમાં એમ બનતું આપણી દષ્ટિએ પડે છે કે અમુક કાર્યક્રમમાં તે સમાન સ યેાગામાં સૂકામેલા હોવા છતાં, અમુક ઉ;સાહિ મનુષ્ય વિશેષ વિજયી થઈ શકે છે. ઉત્સાહ-બળપર મનુષ્યની કાર્યસિદ્ધિની સમીપતા અને શ્રેષ્ટતાના આધાર છે. કા પસ ંદગીની બુદ્ધિ જેમ મનુષ્યની ઉત્ક્રાન્તિમાં અગત્યનું સાધન છે, તેમ કા પ્રવાહના સાહ્ય એ તેના પેક્ષક ખારાકરૂપ છે. ઉત્સા અને નિયમિક વ્યવહાર દક્ષતા એ કાર્યની સહિસલામતીની જામીનગીરી Safety value રૂપે છે, આ જીવનના કયા સ્વરૂપમાં અર્થાત્ વ્યાવહારિક કુવા કાર્યક્રમમાં મનુષ્યના વિકાસ થવાના છે તે તેની પસંદગીની શક્તિ અને પરિસ્થિતિ નિ ત કરે છે. પસદ કરેલા કાર્ય ક્રમમાં શ્રેતા પ્રાપ્ત કરવામાં ઉત્સાહ અને અનુભવિક બુદ્ધિનું સમેલન માર્ગ સરળ કરે છે; અને કાર્યદક્ષતા અને દ્રઢતા કાર્ય સિદ્ધિ સમીપ આણે છે.
सबोध सूचक प्रस्ताविक दोहरा.
( લખનાર, શાહે. નારણજી અમરસી વઢવાણ શહેર ) માન કહ્યું તું માનવી, સુકૃત કરી લે હાલ; અટવાયા પ્રપ‘ચમાં, કોણે દીઠી કાલ. ઠાઠ માઠે ઠાલા ખા, દીપક ઝાળ ઝમાળ; અસ્ત થશે આવી અને, કોણે દીઠી કાલ. પ‘ખી ટોળું ઝાડ પર, મળી બેઠું' છે વ્હાલ; અચાનક ઉડી જશે, કાણે દીઠી કાલ.
૩
