________________
૩૪૮
દુનિયામાં જે કોઈ પણ ધર્મ દરેક વ્યકિતને, સમાજને ઉન્નત્તિકમના શિખરે મુકનાર હોય તે તે દયાજ છે, કવી તુલસી દાસ કહે છે કે
દયા ધમકો મૂલ હૈ, પાપમૂલ અભિમાન.
તુલસી દયા ન છોડીએ, જબલગ ઘટમાં પ્રાણુ. માટે સર્વે ધર્મનું મૂળ દયા છે. પાપનું મૂળ અભિમાન છે. તુલસી દાસ કહે છે કે જ્યાં સુધી ઘટમાં (હંદયમાં) પ્રાણ છે ત્યાં સુધી દરેક પ્રા
ઓએ દવા છોડવી નહિં. બધુઓ ! જોકે તમને પામર જીવોની વકીલાતમાં જેવી આપણું વકીલોને નાણુના રૂપમાં રોકડી વકીલાતના કામ માટે ફી મળે છે તેવી તે કદાચ નહીં મળે પણ ખાતરી રાખજો કે તેનાથી સેગણું ફીનું તમને પામર જીવોની વકીલાત કરતાં અદ્રશ્ય રીતે ફળ મળશે, સદ્ ભાવનાએ સદ્ ફળ અને અસ૬ ભાવનાએ અસ૬ ફળ એ કુદરતી નિયમ હદયમાં કેતરી રાખો. સત્ કાર્યની વાસના સદ્દ રૂપે જ રહેશે. મોગરામાંથી મોગરાની સુગંધ, કસ્તુરીમાંથી કસ્તુરીની સુગંધ જરૂર આવશે. માટે કરેલા જીવદયાના સુભ વિચારો અને કાર્યોનાં ફળ પણ તમને શુભ થશે. આપણને જ્યારે વાચા આપણું પૂર્વ જન્મ કૃત્યને લઇને મળી છે ત્યારે આપણે તેને અવશ્ય ઉપયોગ કરવો જોઈએ. બંધુઓ! જે આપણે હેજ વિચાર કરીશું તે આપણને જણાશે કે પશુઓ એ આપણને કેટલી રીતે અગત્યનાં સાધન થઈ શકે છે ! આપણું જીવનને મુખ્ય આધાર ખેતી ઉપર છે અને તે ખેતીના ઉપયોગમાં આપણને ઘણું લાગે છે. દુધને પદીક રાક પણ આપણને તે દ્વારા પુરો પડે છે, આવી રીતે તેઓ બિચારાં મૂગે મહાડે દુ:ખ સહન કરીને પણ આપણું જીવનવ્યવહારના કામમાં અગત્યનો ભાગ ભજવે છે. તેમને આપણું જેવીજ સુખ દુઃખની લાગણી છે. શાસ્ત્રમાં કહેલું છે કે-ગામ તેપુરઃ જાતિ ઃ પર પિતાના આત્માન સમાન જે સર્વેને જુએ છે તેજ દેખતો છે. માટે કરી તેઓને પણે આપણી સમાન આપણે ધારવાનાં છે.
કર્માનુસાર સર્વે જીવોની ગતિ થાય છે તે કંઇ છાની વાત નથી. મોટા મોટા ચક્રવર્તિ રાજા રાણાઓ વિગેરે કોઈને પણ કમઅનુસાર ફળ ભગવ્યા વિના છુટકે થતો નથી. રાજાના પાસમાંથી કઈ દિવસ કઈ પણ ઉપાયે ગુન્હેગાર છકી જવા ધારશે તે છટકી શકશે પણ તે કંઈ કર્મના પાસમાંથી તો કદિ મુક્ત થવાનું નથી. માટે જે પિતાના હીન કર્મને લઈને જેઓએ પશુની જાતિમાં જન્મ લીધે છે એવાં અવાચક પ્રાણીઓની મદદ કરવી એના જેવું બીજું એકે પુણ્યનું કામ નથી. હાલમાં આપણે જોઈશું તે યુરોપ દેશમાં પણ કેટલેક સ્થળે વેજીટેરીઅન (વનસ્પતિને આહાર
