Atmanand Prakash Pustak 040 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

સત્યાસત્ય વિવેક
-1
લેખકઃ આ. શ્રી વિજ્યકસ્તરસૂરિજી મહારાજ
સંસારમાં માનવીને દેહ ઉપરથી મમત્વ બાલવાનું કારણ જ મિથ્યા જ્ઞાન છે. જેને સ્વાર્થ ભાવ ઓછો કરીને દસ પંદર દિવસ આહારનો અને પૃહા કહેવામાં આવે છે તે મિથ્યા ત્યાગ કરે જેટલો મુશ્કેલ છે તેનાથી પણ જ્ઞાનીઓમાં જ મળી આવે છે, સમ્યગુ જ્ઞાનીહજાર ગણી મુશ્કેલી સત્ય બોલવામાં નડે છે. એમાં હોતાં નથી. મિથ્યા જ્ઞાન જડાસતિનું
જ્યાં સુધી માનવીમાં માન તથા પૃહા રહેલાં કારણ છે. જડાસક્તિ તે અજ્ઞાનતાનું લક્ષણ હોય છે ત્યાં સુધી તે સત્ય બેલી શકતું નથી. છે. આ એક અણુજાણ માણસ સાચું કેવી પ્રથમ તો સત્યનું સાચું સ્વરૂપ જાણવું ઘણું જ રીતે બોલી શકે ? સમ્યગજ્ઞાન વગર કેવળ કઠણ છે, અને વસ્તુને સારી રીતે જાણ્યા આંખથી જોઈને કે કાનથી સાંભળીને જે સાચું વગર સાચું બોલી શકાતું નથી. અજ્ઞાની જીવ બલવાનો દાવો કરે છે તે ભૂલે છે. જેમકે: જગતને પોતાની બુદ્ધિ પ્રમાણે સમજીને સત્ય ઉનાળાના દિવસોમાં રેતાળ પ્રદેશમાં જે મૃગબોલવાને દાવો કરે છે, પણ તે બધું વ્યર્થ તૃષ્ણ દેખાય છે અર્થાતુ પાણી ભર્યું હોય છે; કારણ કે સત્ય બોલનારે પ્રથમ તો સંસા- તે પ્રદેશ દેખાય છે, જેને જેનાર જળાશય રમાં સત્ તથા અસનું સ્વરૂપ સારી રીતે કહે છે પણ તે જળાશય હોતું નથી, માટે તેનું જાણવું જોઈએ. સંસારમાં એક આત્મા જ સત્ બોલવું સાચું નથી, કારણ કે તેનું જાણવું સાચું છે, બાકીનું બધુંયે અસત્ છે. આત્મા સિવાયનું નથી. જેણે ધતુરે પીધો હોય તે બધી વસ્તુઓ જડ જગત ક્ષણવિનશ્વર છે અને આત્મા ત્રણે પીળી જેવાનો અને કહેવાનો, તેવી રીતે મોહકાળમાં એક સ્વરૂપે વિદ્યમાન રહેવાવાળો હોવાથી નયના નશાવાળ પણ બધી જે વસ્તુને વિપરીત સત્ છે; માટે આત્માને ચૈતન્યસ્વરૂપ જાણી જ જાણવાનો અને બોલવાનો. જેવું જોયું હોય સમજીને અને જડને સડણુપડયું સ્વભાવવાળું તેવું કહેનાર મિથ્યા જ્ઞાની જીવ અજ્ઞાની જનજાણીને બોલવાથી સત્ય બોલી શકાય છે. તામાં ભલે સત્યવક્તા કહેવાય પણ જ્ઞાની
સ્વાથી તથા પૃહાવાળો માણસ સાચું પુરુષોની દષ્ટિમાં તો તે મિથ્યાભાષી જ કહી બોલી શકતો નથી; કારણ કે સંસારમાં સ્વાર્થ શકાય છે; કારણ કે વિપરીત બેધવાળાને પ્રયાસ તથા પૃહા જડ વસ્તુને આશ્રયીને થાય છે. વિપરીત હોવાથી તેનું પરિણામ વિપરીત આવે
જ્યાં સુધી માનવી એમ સમજતો હોય કે જડ છે. જેનું પરિણામ વિપરીત આવે તે સાચું જગતની ઉપાસનાથી આત્માને શાંતિ તથા કેવી રીતે કહી શકાય? જગતે માની રાખેલ સુખ મળી શકે છે ત્યાં સુધી તે સાચું જાણે સાચું બોલવાથી જગતને વ્યવહાર જાળવી છે એમ કહી શકાય નહિ. અને સાચું જાણ્યા શકાય એ, પણ વાસ્તવિકમાં પરમાર્થ દષ્ટિથી વગર સાચું બોલી શકાય જ કેમ? મિથ્થા સાચું ન હોવાથી આત્મવિકાસમાં બાધકર્તા