Atmanand Prakash Pustak 040 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

: સત્યાસત્ય વિવેક ::
પાસે નથી એટલે વખાણવું એ પણ જૂઠું છે દષ્ટિ દેખાડીને જે સ્વાર્થ પિષવામાં આવતો અને રાજી થવું એ પણ જૂ ડું છે. આવી રીતે હોય તો તે વિચારો બોલવા તથા વર્તવામાં ન જૂઠું બેલનાર તથા જૂ હું વર્તનારના વિચારો ભળવાથી જૂઠા છે અને એટલા માટે તેનું કયાંથી સાચા હોઈ શકે ? બલવું અને વર્તવું બોલવું તથા વર્તવું પણ જૂઠું છે. વર્તનને સાચું ત્યારે જ કહી શકાય કે જ્યારે વિચારે અનુસરીને વિચારમાં સાચજૂઠાપણું કહી શકાય, સાચા હાય; કારણ કે સારા વિચાર વગર પણ વિચારને અનુસરીને વર્તનમાં સાચાસાચું બોલી શકાય નહિ. જેમ જૂઠા વિચારથી જૂઠાપણું કહી શકાતું નથી, એટલે કે વિચાર સાચા વર્તનને ડોળ કરી શકાય છે તેવી રીતે પ્રમાણે વર્તવું તે સાચું અને વિચારથી વિપજૂઠા વિચારથી સાચું બોલવાનો ડોળ કરી શકાતો રીત વર્તવું તે જૂઠું. કઈ વસ્તુ મેળવવાના નથી. સંસારમાં બોલ્યા પ્રમાણે વર્તનારને સત્ય સ્વાર્થ ગર્ભિત વિચારો હોય અને તે જ પ્રમાણે વક્તા કહે છે, પણ વિચાર સાચા છે કે જૂઠા વતનમાં પણ સ્વાર્થ તરી આવતી હોય તો તે તરફ ધ્યાન અપાતું નથી. સ્યુલ બુદ્ધિવાળા તે સાચું કહેવાય. એવી રીતે કાઈ પણ ખરાબ વર્તનને અનુસરીને બોલવામાં જ સાશાજૂઠાનું કાર્ય કરવાના વિચારો હોય અને વર્તનમાં માપ કાઢે છે, પણ વિચારનું માપ કાઢી શકતા પણ ખરાબ કાર્યની છાયા પડતી હોય તો તે નથી. જેવી રીતે વરાની અને કાયાનો વ્યાપાર સાચું કહી શકાય. વિચારમાં સ્વાર્થ હોય અને પ્રત્યક્ષ થઈ શકે છે તેવી રીતે મનનો વ્યાપાર વર્તનમાં પરમાર્થના ડોળ કરવામાં આવતા પ્રત્યક્ષ થઈ શકતો નથી, પણ બોલવા પ્રમાણે હોય તો તેને જૂ ડું કહેવામાં આવે છે. આવું વર્તવાથી સાચા વિચારનું અનુમાન કરી શકાય વર્તન કરનાર માયાવી પણ કહેવાય છે. બોલછે. જે બોલવા પ્રમાણે વ તો તેના વામાં તો વિચાર પ્રમાણે બોલી પણ શકાય છે; વિચારો જૂઠા છે એમ અનુમાન કરી શકે છે. કારણ કે બોલતાં પહેલાં બીજાને સંભળાવવાને સાચા વિચારોથી કદાચ સાચું ને વતી શકાય માટે વિચારમાં બધું ગોઠવીને જ બોલે છે. પણ સાચું તો બોલી શકાય છે. સાચું અથવા વિચારમાં ગોઠવ્યા વગર કોઈ પણ બોલી તો જૂઠું બોલવાને કે વર્તવાને આધાર શકાતું નથી. જૂઠું બોલવાને માટે પણ જૂઠા વિચારો ઉપર રાખી શકાય છે. જે બેલવોમાં વિચાર કરવા પડે છે, અને એટલા માટે જ કે વર્તવામાં વિચારો ભળે તે સાચું અને ન વિચાર પ્રમાણે બોલવાનું કહેવાય છે. વિચારથી ભળે તે જૂઠું.
ભિન્ન બેલી શકાતું નથી છતાં તેમાં સાચાજેને માયા કહેવામાં આવે છે તે પણ આ જૂઠાનું અંતર વતન જ પાડે છે. વિચાર અસત્યનું જ રૂપાંતર છે અર્થાત મનમાં કોઈ પ્રમાણે બોલવામાં માયા પણ હોતી નથી, તો પણ બાનું અને બોલવામાં તથા વતવામાં કાંઇ બાલ્યા પ્રમાણે ને વતવાથી જ હું કહેવાય છે. બીજું. તે જ માયા છે કે જેને અસત્ય કહે. વિચાર પ્રમાણે બલીને પોતાનું વર્તન પણ વામાં આવે છે. માયા વગર અસત્ય બોલે તેવું હોય તો તે પણ સાચું કહેવાય છે. શકાતું નથી અથવા વતી શકાતું નથી. બોલવા તાત્પર્ય કે મન, વચન અને કાયાના વ્યાપારની પ્રમાણે વર્તવા ઉપરથી તેના સાચા વિચારોને એકતાનું નામ સત્ય છે. એ ત્રણેમાંથી એકનું અનુમાન કરીને આ સાચું બોલે છે એમ કહે. પણ વિપરીત પણું હોય તો તે જૂઠું કહેવાય છે. વામાં આવે છે ખરું, પણ બહારથી પરમાર્થ તત્વને જાણનારા મહાપુરુષે પણ વિચાર