Atmanand Prakash Pustak 040 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

૨૬૦
•: શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ ;
થઈ પડે છે. પુદગલાનંદી–અજ્ઞાની જગતમાં સત્ય બોલવામાં જ સત્યનો ઉપયોગ થઈ શકતો નથી, વક્તાનું બિરુદ ધારણ કરનાર, વિકાસની વાટે પણ વિચારવામાં અને વર્તવામાં પણ સત્યને વળેલા આત્માનંદી પુરુષમાં પ્રમાણિકપણું ઉપયોગ થઈ શકે છે. સાચું બોલવું, સાચું મેળવી શકતો નથી; કારણ કે અજ્ઞાની અને વિચારવું અને સાચું વર્તવું; આ પ્રમાણે મન, જ્ઞાનીનો માર્ગ જુદો હોવાથી જે અજ્ઞાનીને ગમે વચન અને કાયાના વ્યાપારો રાચાર્ય હોય છે તે જ્ઞાનીને ન ગમે. અજ્ઞાની દેહને આત્મા કહે અને જૂઠાથે હોય છે. સાચું કે ન્યૂ ડું બોલાય ત્યારે જ્ઞાની દેહથી જુદે ચેતનવાળાને આત્મા તને તો મોટા ભાગ સારી રીતે સમજી શકે કહે. આમ બેઉને મતભેદ પડે એટલે અજ્ઞાની છે; પણ સાચુ વિચારવું અને સાચું વર્તવું તેને ની સાથે જ્ઞાની ન ભળે. બેઉનું જાણવું, તે સમજુ માણસ જ સમજી શકે છે. સાચું માનવું અને બોલવું જુદું જ હોય છે. વસ્તુથી વર્તવું એટલે પોતે જેવી સ્થિતિના હોય તેવી અણજાણજી અજ્ઞાનના બોલવાને સાચું માને રીતે બહાર દેખાવું. કંગાલ હોવા છતાં ત્યારે વસ્તુને ઓળખનારા જ્ઞાની કહે છે તે શ્રીમંતાઈને ઠાઠ રાખે, મૂર્ણ હોવા છતાં સાચું છે એમ માને. તત્ત્વદષ્ટિથી જોતાં જ્ઞાની- વિદ્વાનો ડોળ કરવો અર્થાત પિતાની પાસે જે ઓનું કહેવું સાચું કહી શકાય કે જેને તારિક વસ્તુ ને હાચ તે દેખાડવાનો ડોળ કરે તે સત્ય કહેવામાં આવે છે જેનું બીજું નામ એક પ્રકારનું જૂહુ વતન કહેવાય છે, કે જેને લોકોત્તર સત્ય છે. આવું રાચું તો ઉચ્ચ માની, પ્રશંસાપ્રય માણસો ચાહે છે અને કોટિના મહાપુરુષો બોલી શકે છે. સંસારમાં હમેશાં રાખે છે. જેવું જણાય તેવું બેલનારને જે સત્યની બધા ય સ્વાર્થ કરતાં માણસને વખણાવવાને કહેવામાં આવે છે તે લોકિક સત્યને અનુરારીને સ્વાર્થ ઘણા હોય છે, માટે તેને બીજાની પાસેથી છે. આવું સાચું બોલનારાઓ પણ ઘણી જ પોતાનાં વખાણ કરાવવા જૂઠું બોલવાની અને થોડા હોય છે.
જૂઠું વર્તવાન બહુ જ જરૂર રહે છે. માણસને કેાધી, લેબી, ભયભીત અને મશ્કરી કર- મનગમતા પણ તેમનાથી નહિ બની શકે તેવા નાર સાચું બોલી શકતા નથી. જેથી માણસને કામોને મેં ઘણી સહેલાઈથી અને ઘણી વખત ક્રોધ આવે છે ત્યારે ભાન ભૂલીને જૂઠું બોલે કરી નાખ્યા–એવું કહીને હોશિયારી બતાવે છે છે. સામેના માણસને દુ:ખી કરવા અછત દોષો અને તેવા કો ડરનારની ખોટા ડોળ કરે છે; બાલે છે. લોભી માણસ પણ મળેલી વસ્તુ જેથી માણુઓ ના વખાણ કરે છે, જેને સાંભસાચવવા અને નહિ મળેલી વત મેળવવી ળીને પી રાજી થાય છે. થોડું ભણ્યા હોય સાચું બોલતો નથી. ભયભીત થયેલે માણસ અથવા બિલકુલ ન ભણ્યા હોય, થોડું ધન ભયમાંથી છૂટી જવા જૂઠું બોલે છે. મશ્કરી હોય. થોડું બળ હોય વગેરે વગેરે વસ્તુઓ કરનારાઓ જૂઠું બોલ્યા વગર મશ્કરી કરી થોડી હોવા છતાં પણ વિશેષ પ્રમાણમાં હોવાનું શકતા નથી. આ ચાર કારણોને લઈને માણસે જણાવવાને જૂઠું બોલે છે અને જૂઠું વર્તન લૈકિક સત્ય પણ બોલતાં અચકાય છે. કર દેખાડે છે. જેને લઈને બીજાને તેના
માન તથા સ્વાર્થ સત્યના પૂર્ણ વિરોધી વખાણ કરે છે કે જે સાંભળીને તે ફુલાય છે, છે. બીજાની પાસેથી માન મેળવવાની લાલસા- પણ તે વખાણ તથા રાજી થવું બને છૂટાં છે; વાળા અસત્યનો ઉપયોગ કરે છે. કેવળ કારણ કે માણસ જેનાં વખાણ કરે છે તે તેની