________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અહિંસાની અદ્દભુત શક્તિ =
[ ૧૦ ] રાજપુત્ર પણ કેદી!
લેખક: મેહનલાલ દીપચંદ શેકસી.
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૨૫૧ થી શરુ)
દાખવતા હતા, છતાં એના મનમાં એક અને ખી સત્યાગ્રહની અસર થયા સિવાય રહેતી જ નથી. ચિંતાને ઉદ્દભવ તે થઈ ચૂક્યું હતું જ. આ વેળા કઈ પણ જાતના પ્રતિકાર વિના સિદ્ધાંતના રક્ષણ નવરાત્રિ મહોત્સવ સાંગોપાંગ પાર ઊતરશે કે કેમ? અર્થે જરા પણ ગુસ્સો આણ્યા સિવાય નિડરતાથી એ અને એને પણ મૂંઝવણમાં નાંખ્યો હતો. શાંતિપૂર્વક દેહનું સમર્પણ કરવું એ સર્વોત્કૃષ્ટ કાર્ય બીજી તરફ નજરકેદીનું જીવન ગાળી રહેલી છે. “અહિંસા પરમો ધર્મ:* પિોકારી પાંચ તણે મૃગાવતી પણ આ સમાચાર સાંભળી ધ્રુજી ઉઠી તુરંગના કેદી બન્યા ! પુરોહિત ભાણિજ્યદેવ જે કે હતી. તેને અન્ય કંઈ માર્ગે ન જણાતા આખરે ઉપરથી જાણે પોતાનું વર્તન વિજયી સરદાર જેવું એક વાત સ્કૂરી અને આ હકીક્ત મહેન્દ્રકુમારને થની તાત્વિક સમીક્ષા કરતાં, તેના સ્વ અને મિશ્રિત એક complex વસ્તુ નીકળે છે, અને પર પર્યાયનો વિચાર કરતાં, તે પદાર્થ એક તાવિક દષ્ટિએ સંપૂર્ણ પૃથક્કરણ કરતાં તેમાં ફક્ત સાદો જણાતું નથી; પણ અસંખ્યાત અનંત ધર્મો હોવાની સાબિતી થાય છે. કેવળગુણવાળે જોવામાં આવે છે. આ વિવક્ષામાં જ્ઞાનમાં વસ્તુ અનંત ધર્મોવાળી સ્વત: ભાસે જ્યારે પ્રસ્તુત પદાર્થના જુદા જુદા ક્ષેત્ર અને છે, માટે જૈન દર્શનમાં અનંતધર્માત્મક વસ્તુ જુદા જુદા સમયને આશ્રિને થતાં જુદા જુદા પ્રતિપાદન કરેલ છે. શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે જે પર્યાનો વિચાર ઉમેરવામાં આવે છે ત્યારે તે એકને સંપૂર્ણ જાણે છે તે સર્વને જાણે છે. પદાર્થ અનંતધર્માત્મક બને છે. વર્તમાન- એટલે એકને સંપૂર્ણ જાણવા માટે જેમ તે કાળનો હેમચંદ ભૂતકાળના હેમચંદથી તેમજ વસ્તુના સર્વ પર્યાય જાણવા પડે છે તેમ તે ભવિષ્યકાળના હેમચંદથી જુદા પર્યાયવાળી વસ્તુમાં અભાવરૂપે રહેલ પર પર્યાયોને પણ છે. વસ્તુના પર્યાય સમયે સમયે બદલાય છે. સંપૂર્ણ જાણવાના રહે છે, અર્થાત એક વસ્તુના એક વસ્તુના ભૂત, વર્તમાન અને ભવિષ્યના સંપૂર્ણ જ્ઞાનમાં સર્વ વસ્તુનું સંપૂર્ણ જ્ઞાન થઈ પર્યાયે જોવામાં આવે તો અનંત પર્યાવાળે જાય છે. કેવળજ્ઞાનમાં અનંતધર્માત્મક એક તે બને છે; કારણ સમયે અનંત છે. એટલે અખંડ વસ્તુ ભાસે છે. કાળવૃત્તિને આશ્રિને એક પદાર્થ અનંત પર્યાય- વસ્તુ અનંતધર્માત્મક હોવાથી તેમાં પરવાળે બને છે. તે પ્રમાણે ક્ષેત્રકૃત પર્યાયે પણ સ્પર વિરોધી ધર્મોને પણ સમાવેશ થાય વિચારવાના રહે છે. ટૂંકામાં એક વસ્તુનું પૃથક્ક- છે. પરસ્પર વિરોધી ધમે એક વસ્તુમાં કેવી રણ ( analysis) કરતાં, તે પ્રથમ દષ્ટિએ રીતે ઘટી શકે તે યુક્તિપુર:સર (logically ) અમુક જ ગુણોવાળી એક સાદી વસ્તુ જણાય સમજાવનાર અનેકાંતવાદ-સ્યાદવાદ છે. અનેકાંતછે તેવી નીકળતી નથી, પણ અનેક ગુણેથી વાદનું દિગ્દર્શન બીજા લેખમાં કરવામાં આવશે.
For Private And Personal Use Only
