Atmanand Prakash Pustak 040 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

: સત્યાસત્ય વિવેક :
રાખ્યા વગર કરી શકાતું નથી. બીજે માણસ જણાવતા શરમાય છે. તેમના વર્તન અને વિશ્વાસ રાખે તો જ તેને ઠગી શકાય છે. વિચાર સંબંધી કઈ પૂછે તો જ તે નમ્રતાથી
માણસ પ્રમાણિકપણને ચાહે છે; પરંતુ સાચી રીતે જણાવે છે. અવળાં કૃત્ય કરનારા સાચું બોલવાની દરિદ્રતા દૂર કરવાનો પ્રયાસ દોષી માણસો માનહાનિના ભયથી સાચું કરતા નથી અને તેથી કરીને જૂઠાણને આશ્રિત, બેલી શકતા નથી અને જેઓ સાચું બોલવાનું ઠગ અને વિશ્વાસઘાતી પ્રમાણિકપણું મેળવી સાહસ કરે છે તેઓ બુદ્ધિમત્તા, વિદ્વત્તા કે બીજી શકતો નથી. અણજાણ દુનિયા ભલે પ્રમાણિક કોઈ પણ પ્રકારની કળાથી જનતામાં માન મેળમાને પણ જાણુ માણસોમાં તો અપ્રમાણિકપણાનું વેલું હોવાથી તેઓ માનહાનિને ભય રાખતા ફળ મેળવે છે. જૂઠું બોલનાર અને વર્તનારને નથી, કારણ કે પ્રથમથી જ કેટલાક માણસો તેના ઓળખવા છતાં અપ્રમાણિક માણસો અંગત પક્ષપાતી હોવાથી દોષી જણાતા છતાં પણ સ્વાર્થને લઈને પ્રમાણિકપણાનું માન આપે છે, તેના ગુણ ગાયા કરે છે. જૂઠું બોલ્યા વગર તેથી કાંઈ તે પ્રમાણિક બની શકતો નથી, અને પોતાના દુકૃત્યો સંતાડી શકાતાં નથી માટે અપ્રમાણિક માણસે પાસેથી પ્રમાણિકપણાનું માનવીઓને જૂઠો આડંબર કરવો પડે છે. જ્યાં માન મેળવી રાજી થવું તે એક મૂર્ખતા છે. આડંબર હોય છે ત્યાં સાચાને આદર ભાગ્યે
સાચું બોલવા માત્રથી કાંઈ આત્મવિકાસ જ થાય છે; કારણ કે આડંબર અરાત્યનું રૂપાંતર કે શ્રેય થઈ શકતું નથી, કારણ કે સાચું દોષ- છે. અછતી વસ્તુને દેખાડવી તે આડંબર કહે મિશ્રિત અને ગુણમિશ્રિત એમ બે પ્રકારનું વાય છે. આવી રીતે માનવીએ જૂઠું બોલવાને છે. દોષમિશ્રિત સત્ય ભાગ્યે જ કોઈ લે છે. વાઈ ગયેલા હોવાથી સાધારણ બાબતમાં પણ અને જે બોલે છે તે વસ્તુતત્વના અણજાણ સાચું બોલી શકતા નથી. બુદ્ધિ વગરના હોય છે. ગુણમિશ્રિત સત્ય ઘણાખરા માણસને પોતાની મોટાઈ અને બોલતાં ગુણી માણસો શરમાય છે. ચોરીના બીજાની હલકાઈ ગમે છે. જે સાચું બોલવામાં વિચારવાળો માણસ ચોરી કરીને પિતાને ચોર. પિતાની મોટાઈ જળાવાતી હોય તે સાચું પણે બોલીને જણાવે છે તે સાચું બોલે છે છતાં બોલતા અચકાતા નથી, પણ જે તેમને હલકાઈ સાચાનું ફળ જે આત્મશ્રેય છે તે મેળવી સમજાય તો જૂઠું બોલવાના. જૂઠું બોલ્યા શકતો નથી. તેવી રીતે ઠગવાના વિચારવાળે વગર બીજાની પાસેથી મોટાઈ મેળવી શકાતી બીજાને ઠગીને પિતાને ઠગપણે બોલીને જણાવે નથી. અણુજાણપણે અથવા જાણતાં છતાં સ્વાર્થને છે તો ય તે શ્રેય સાધી શક્તો નથી; કારણ કે આ લઈને બીજે માણસ પ્રશંસા કરીને મોટાઈ સાચું દષમિશ્રિત છે. બુદ્ધિની નબળાઈને આપતા હોય અને પ્રશંસા કરાયેલા ગુણ લઈને આ મહત્ત્વનાં કાર્યો છે એવી સમજણથી તથા તેવી સ્થિતિ પિતાનામાં ન હોય તો બીજા પાસેથી મહત્વ મેળવવાને પોતાની પ્રશંસાપ્રિય સામેના માણસને જૂઠું બોલતાં વૃત્તિ, વર્તન અને વચનને સાચી રીતે જણાવે અટકાવી શકતો નથી, અને પોતે રાજી થાય છે અને જેઓ આવા કાર્યોને હલકાં માને છે છે. અને જે પોતાનામાં કોઈ પણ તેવા પ્રકારના તેઓ તો હલકા બનવાના ભયથી સાચી રીતે અવગુણે હાય અને સામેનો માણસ વખોડે જણાવી શકતા નથી. ઉત્તમ આચારવિચાર તો તને તરત અટકાવી દે છે. આ પ્રમાણે જેઓ વાળા ગુણવાન પુરુષે પોતાને ગુણ પણે બોલી સાચું સાંભળવાને પણ રાજી નથી, તેઓ