________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુખ સમીક્ષા
[૩૭]
નથી તેમજ કલ્પનામાં પણ આવી શકતું સાચું સુખસ્વરૂપ જે આત્મામાં પ્રગટ નથી, અને જે ઈદ્રિયેથી અને મનથી ગ્રહણ થએલું હોય છે તેને કોઈ પણ જડમાં અનુક્રથાય છે તે સુખ નથી, કારણ કે સુખ એટલે ળતા-પ્રતિકૂળતા હોતી નથી–ભલે પછી તે આત્મા અને તે અરૂપી હોવાથી ઈદ્રિથી જડ વસ્તુઓને ઈદ્રિયેથી ગ્રહણ કરતો હોય ગ્રહણ થઈ શકતો નથી. આત્મા નિરાવરણ કે ઈદ્રિયોની મદદ વગર પ્રત્યક્ષ કરી શકતો જ્ઞાનદ્વારા પોતાના સુખસ્વરૂપને જાણી શકે છે. હાય; પરંતુ જડના વિકારસ્વરૂપ સુખ, દુઃખ તે સિવાય આવરણવાળા જ્ઞાનથી આત્મસ્વરૂપ તેને થઈ શકતા નથી. અનેક પ્રકારના જડના સુખ આદિ અરૂપી વસ્તુઓ ગ્રહણ થઈ શકતી સંયોગોમાં તેની સામ્ય અવસ્થા જ રહેવાની, નથી. આવરણવાળા જ્ઞાનથી જાણવાને જડ સંસારમાં હોવા છતાં પણ પોતાને મુક્ત સ્વવસ્તુઓની મદદ લેવી પડે છે. અને જડની રૂપ જ માન અને સંસારમાં ઘણું જ દુઃખ મદદથી રૂપી જડ વસ્તુઓનું પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન ભેગવી રહ્યો છું માટે અહીંથી છુટી જઈને થાય છે. અને અરૂપી જડ તથા ચૈતન્ય મુક્તિ મેળવું તે સુખી થાઉ આવી કલ્પના અનુમાનથી જણાય છે, પણ સાક્ષાત્કાર થઈ સરખીએ તેને નહિ થવાની; કારણ કે સંસારશકતો નથી. આત્માને જે દુખના પરિણામે માં જે આત્મા સાચું સુખસ્વરૂપ પ્રગટ સુખ અને દિલગીરીના પરિણામે આનંદ થાય કરી શકતા નથી તે મુક્તિમાં પણ સુખ છે તે સુખ તથા આનંદ વાસ્તવિક નથી, કારણ મેળવી શકતો નથી. સાચું સુખસ્વરૂપ પ્રગટ કે દુઃખના સાથે રહેવાવાળું સુખ અને દિલ- થયા પછી આત્માને સંસારમાં અનેક પ્રકારગીરીના સાથે રહેવાવાળે આનંદ તે પુદ્ગલેને ના જડના સંગમાં પણ પોતાની અલિપ્ત વિકાર છે અને તે વિકારવાળા પુદ્ગલોની મુક્ત દશા અનુભવાય છે એટલે પછી પિતાને સાથે આત્માને સંયોગ હેવાથી આત્માને મુક્તરવરૂપ જ જુએ છે. સુખ-દુઃખની માત્ર ભ્રમણા જ થાય છે. સુખ, સાચા સુખના સ્વરૂપનો વિચાર કરતાં દુઃખ, દિલગીરી, આનંદ આ બધીએ પુદ્દઃ અનુભવ એમ જણાવે છે કે જડ વસ્તુઓગલોની અવસ્થાએ છે પણ આત્માનું સ્વરૂપ માંથી જેટલે જેટલે અંશે રાગ, દ્વેષ ઓછા નથી, સંસારી જીવની માત્ર કલ્પના જ છે. થતા જાય છે તેટલે તેટલે અંશે આત્માનું આ પ્રમાણે વિચાર કરવાથી સ્પષ્ટ જણાય છે. સુખસ્વરૂપે પ્રગટ થતું જાય છે અને તે કે વાસ્તવિક સુખ ઇદ્રિયાતીત છે અને તે સમ્યગજ્ઞાન સિવાય થઈ શકતું નથી. સમ્યઆધિ, વ્યાધિ, ઉપાધિ, જન્મ, જરા, મરણ જ્ઞાન થયા પછી જ જડ વસ્તુઓ ઉપરથી રાગ આદિથી મૂકાઈ જવાથી પ્રગટ થાય છે. સાચા દ્વેષની એાછાશ થતી જાય છે. મિથ્યા જ્ઞાન જડ સુખના વિકાસી આત્માને ‘હું દુઃખી હતો વસ્તુઓમાં રાગ-દ્વેષ વધારતું હોવાથી સુખને તે હવે સુખી થયે, મને બહુ જ શેક રહેતે વિકાસ કરી શકતું નથી. મિથ્યા જ્ઞાનથી મિથ્યા હતે, બહુ જ દિલગીરી રહેતી હતી, ઘણી સુખ થાય છે, અને સમ્યજ્ઞાનથી સાચું જ બેચેની રહેતી હતી, પણ હવે હું આનંદમાં સુખ અનુભવાય છે. રાગદ્વેષ સર્વથા ક્ષય થઈ રહું છું” આવી આવી પુરણાઓ થતી જ નથી. જવાથી સંપૂર્ણ સુખસ્વરૂપને વિકાસ થાય છે.
For Private And Personal Use Only
