________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ભદેવના જીવન સુધી પહોંચવું પડયું જેમાં ઈતિહાસવેત્તાઓ માટે ૪૫ આગમ ગ્રંથોનો ઉલ્લેખ કરવાની જરૂરિયાત જણાઈ. કેટલોક ઇતિહાસ ઇરાદાપૂર્વક અતિ સંક્ષેપમાં લેવો પડ્યો છે, કારણ કે તે સંબંધે વિસ્તૃત વર્ણન કરતાં તેને માટે એક અલગ ગ્રંથ જ નિર્માણ કરવો જોઈએ અને તો જ તેને પૂરતો ન્યાય આપી શકાય. વાચકવર્ગની સરલતાની ખાતર આ ગ્રંથને આઠ વિભાગમાં વહેંચી નાખવામાં આવ્યું છે. વિભાગવાર સંક્ષિપ્ત સમજ નીચે પ્રમાણે છે.
પહેલે વિભાગ–(પ્રકરણ ૭) યુગાદિનાથ શ્રી ઋષભદેવ પૂર્વેની સ્થિતિ, શ્રી ઋષભદેવને સંક્ષિપ્ત હેવાલ, પીસ્તાલીશ આગમોના નામો અને તેની ટૂંકી સમજ, અકસંખ્યા વિગેરે, ત્રેસઠ શલાકા પુરુષોનાં નામે વિગેરેને લગતું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે.
બીજે વિભાગ--( પ્રકરણ ૨૩) શિશુનાગવંશી બિંબિસાર (મહારાજા શ્રેણિક), અજાતશત્રુ (કાણિક), તથા ઉદયાશ્વના જીવન-પ્રસંગો, અભયકુમારની કુશળતાના પ્રસંગે, ચરમતીર્થપતિ ભગવાન મહાવીર તથા ગૌતમ બુદ્ધની જીવનપ્રભા, બૌદ્ધ ધર્મની ઉત્પત્તિનું રહસ્ય, જૈન અને બૌદ્ધ ધર્મ વચ્ચેનું સામ્ય, પાટલિપુત્રની ઉત્પત્તિ વગેરે વગેરે વિષે ચર્ચવામાં આવ્યા છે. આ વિભાગ ઇતિહાસતાઓ માટે અતીવ ઉપયોગી છે, જેમાં ગૌતમ બુદ્ધને ઇતિહાસ પ્રમાણભૂત રીતે આલેખવામાં આવ્યો છે. સંશોધકે માટે પણ આ વિભાગ ઘણો જ ઉપયોગી છે.
ત્રી વિભાગ–(પ્રકરણ ૧૮) નંદવંશી રાજાઓનું વિસ્તૃત ખ્યાન,નંદવંશના રાજ્યોમલના ૧૦૦ નહિ, ૧૫૫ નહિ પરંતુ કાળગણનાના પ્રમાણભૂત આધારે ૧૫૦ વર્ષની સાબિતી, મગધનો ભયંકર દુકાળ તથા ભદ્રબાહુસ્વામીનો સંશોધનપૂર્વકનો પરિચય, સ્થૂલભદ્રનું જીવનચરિત્ર, પરદેશી આક્રમણની શરૂઆત, ચાણકયનું અપમાન અને તેની પ્રતિજ્ઞા, મૌર્યવંશી સામ્રાજ્યની સ્થાપનાના સૂત્રધાર ચાણું. કયની જીવનપ્રભા, નંદવંશને અંત અને મૌર્ય સામ્રાજ્યની સ્થાપના વિગેરે વિષયોને આ વિભાગમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. આ વિભાગ ઈતહાસત્તાઓ તેમજ સાધુ સંપ્રદાય માટે ખાસ રસપ્રદ છે.
ચા વિભાગ–(પ્રકરણ ૧૫) ચંદ્રગુપ્ત અને ભદ્રબાહુ સ્વામી સંબંધી દક્ષિણમાં ગયાની જે દંતકથા રૂઢ સ્વરૂપ પકડી રહી છે તેને નિરાસ, ચંદ્રગુપ્ત, બિંદુસાર તથા અશોકના રસિક જીવનવૃત્તાંત અને ધાર્મિક કાર્યોની નોંધ, સકંદર તેમજ સેલ્યુકસની ચઢાઈ, અશોકપુત્ર કુણાલને અંધાપ, સમ્રાટું સંપ્રતિ મ અને કુણાલની કુનેહથી ર પ્રાપ્તિ વિગેરેને લગતા પ્રકરણે આ વિભાગમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા છે. સમ્રાટ્ર સંપ્રતિના અસ્તિત્વ સંબંધમાં શંકા ઉઠાવનારાઓ માટે આ અને આ પછીના વિભાગે સચોટ પુરાવારૂપ છે.
પાંચમો વિભાગ– પ્રકરણ ૧૮) સંપ્રતિને રાજ્યાભિષેક અને પ્રસ્થાન, જીવંતસ્વામીની પ્રતિમાનું તલસ્પર્શી વર્ણન, રથયાત્રાને વરઘોડે અને સંપ્રતિને જાતિસ્મરણુજ્ઞાન, આર્ય સુહસ્તિસૂરિએ કહેલ પુભવ, તેને લગતા કનિશીથણ, કલ્પદીપિકા, કલ્પલતા તથા નવાંગી ટીકાકાર અભયદેવસૂરિ રચિત સંપ્રતિની સંસ્કૃત કથા વિગેરે શાસ્ત્રીય શહાદત, વન્નચુલિયા જેવા પ્રાચીનતમ પુસ્તકની સાક્ષી, સંપ્રતિની તીર્થયાત્રા ને અશોકની સંમતિ, સંગી ગોચરી સંબંધી ભ્રમણાને નિરાસ, અવંતીસુક
* “ નિથિગૃગ" ' વ. નિ. આઠમા સૈકામાં રચાયેલ છે એટલે કે આજે તેને લગભગ સોળ વર્ષ વ્યતીત થઈ ગયા છે.
+ વચૂલિયા ભગવાન મહાવીરની પાંચમી પાટે આવેલ શ્રી યશેભદ્રસ્વામીએ રચેલ છે. નિશીથચૂર્ણ કરતાં પગ આ ગ્રંથ પ્રાચીન મનાય છે.
For Private And Personal Use Only
