________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી શ્રુતજ્ઞાન
[ ૧૩ ]
સમ્યક્ત્વ કર્મના ક્ષયથી, ઉપશમથી તેમજ સ્થાનામાં ફક્ત એક (શાતા) વેદનીયના જ અંધ ક્ષયે પશમથી થાય છે, યક્ષયાપશમ તથા થાય છે અને ચાદમા અયાગી ગુણસ્થાનકે મિથ્યાઉપશમ એ અશ્વ કર્મના જ હાઇ શકે છે, પરંતુ ત્વાદિક કર્મબન્ધના હેતુને આત્યાન્તક ક્ષય નહિ' ખધાયેલા કર્મના હોઇ શકતા નથી, એ થયેલા હાવાથી આત્મા સર્વથા અમન્યક છે. કારણથી કર્મના સ્થિતિબંધનુ જઘન્ય તથા મિથ્યાષ્ટિથી પ્રારંભી ઉપશાન્ત મેાહ સુધી આઠે ઉત્કૃષ્ટ પ્રમાણ જાણવું એ સ્વાભાવિક રીતે મૂલપ્રકૃતિએ અક્ષીણુ છે અર્થાત્ ક્ષીણ થઇ જરૂરી ગણાતું હોઇ સંક્ષેપમાં તે અહિં જણાવ નથી, ક્ષીણુમેહ નામના ખારમા ગુણસ્થાનકે વામાં આવે છે. જે આ પ્રમાણે, (દશમા ગુણસ્થાનકને અંતે મેહનીયના ક્ષય જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય, વેદનીય તથા થઇ ગયેલા હૈાવાથી) સાત પ્રકૃતિએ અક્ષીણ છે. અન્તરાય–એ ચાર કર્મની ઉત્કૃષ્ટ સ્થતિ ત્રીશ તેમજ સયેાગી અયેગી કેવલી ગુણુસ્થાનકે કોડાકોડી સાગરોપમપ્રમાણ છે,મેહનીયની સીત્તેર (ાતિકર્મના ક્ષય થઇ ગયા હૈાવાથી) ચાર કાડાકેાડી સાગરપ્રમાણુ, નામ--ગાત્ર કર્મની વીશ અઘાતિ ક અક્ષીણ છે. અહિં પ્રાસંગિક કથા કાડાકોડી સાગરોપમપ્રમાણ અને આયુષ્યની તેત્રીશ કર્મના ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિમધમાં કથા કર્મના નિશ્ચસાગરાપમપ્રમાણ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ છે. તેમજ વેદની યથી ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિષ'ધ થાય અને કા યની જઘન્યની સ્થિતિ ૧૨ મુહૂત્ત, નામ અને ગેાત્ર કર્મના ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિબંધની ભજના હાય ? તે કર્મની આઠ મુહુર્ત્ત તથા ખાકીના બધા ય કર્મની પણું સક્ષિપ્તપણે જણાવાય છે. મેાહનીય કર્મના અન્તર્મુહૂ પ્રમાણ જઘન્ય સ્થિતિ છે. અહિં ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિબંધમાં આયુષ્ય સિવાય બાકીના પ્રાસંગિક સર્વકર્મની સત્તા કયા જીવને કયાં સર્વ કર્મોની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ અવશ્ય બધાય જ, સુધી હોય છે ? તે પણ જણાવવું ઉચિત લાગ પર’તુમેહનીય સિવાય જ્ઞાનાવરણીયાદિ કોઇપણુ વાથી સક્ષિપ્તપણે કહેવામાં આવે છે. મિશ્રાદ્રષ્ટિ કર્મના ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિબંધ પ્રસંગે માહનીય સાસ્વાદન—મિશ્ર—અવિરતસમ્યષ્ટિ-દેશવિરત-તેમજ અન્ય કર્મ પ્રકૃતિને ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિમ ધ પ્રમત્ત-અપ્રમત્ત—અપૂર્વકરણ—અનિવૃત્તિમાદર- હાય અથવા ન પણ હોય અર્થાત્ ભજના જાણવી. જ્યાં સુધી આત્મસત્તામાં ઉપર જણાવેલ ઉત્કૃષ્ટ કર્મસ્થિતિ વર્તાતી હોય છે ત્યાં સુધી આત્મામાં સમ્યગ્દર્શનાદિ ગુણેની પ્રાપ્તિ તે નથી થતી, પરંતુ એ સમ્યગ્દર્શનાદિ ગુણેાની પ્રાપ્તિમાં સાધનભૂત યથાપ્રવૃત્ત, અપૂર્વકરણ, અનિવૃત્તિ
હદે પણ આત્મા આવી શકતા નથી. આયુષ્ય સિવાય જ્ઞાનાવરણીયાદિ સાતે કમેની સ્થિતિસત્તા ઘટતાં ઘટતાં એક કાડાકાડી સાગરપમમાં પણ પધ્યેાપમના અસ ધ્યેય ભાગ જેટલી ન્યૂન થાય ત્યારે જ ભવ્યાત્મા સભ્ય શનાદિ ગુણાને પ્રાપ્ત કરવા માટે અધિકારી થાય છે.
( ચાલુ )
સૂક્ષ્મસ પરાય-ઉપશાન્ત મેહ-આટલા ગુણુસ્થાનકોમાં આઠે મૂલપ્રકૃતિની સત્તા હોય છે, ક્ષીણુ મેહ ગુણસ્થાનકમાં મેહનીય સિવાય સાત કર્મની સત્તા હોય છે, અને સયાગી તેમજ અયેગી કેવલી ગુણસ્થાનકમાં વેદનીય, આયુષ્ય, નામ અને ગાત્ર એ ચાર કની સત્તા હોય છે. મિથ્યાટષ્ટિકરણની ગુણસ્થાનકથી અપ્રમત્ત ગુણુસ્થાનક પર્યંત જ્ઞાનાવરણીયાદિ સાત અથવા (આયુષ્ય સહિત) આડ કર્મનો અધ થાય છે. આઠમા અને નવમા ગુણસ્થાનકે આયુષ્ય કર્મ સિવાય સાત કર્મને અંધ થાય છે, દશમા સૂક્ષ્મસ’પરાય ગુણસ્થાનકે આયુષ્ય તથા મેાહનીય સિવાય છ કર્મના અધ થાય છે, અગીઆર, માર અને તેર એ ત્રણ ગુણ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
