________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
આત્મ-દર્શન
[ ર૭ ] અનેક ફણગા ફૂટે છે, ક્રોધાદિક કષાયભાવ પ્રગટે હોય છે જ. વનસ્પતિના છે પણ કોધાદિક લાગણી છે. રાગજનિત ઈચ્છિત પદાર્થો મેળવવા અને તેને અનુભવે છે તેમ સગત જગદીશચંદ્ર બેઝ સિધ્ધ સંગ્રહ કરવાની વૃત્તિમાંથી લોભ અને માયા અથવા કરી આપ્યું છે. બીજા એકેન્દ્રિય જીવોના રાગ-દ્વેષ પ્રપંચનો જન્મ થાય છે. તે આગળ વધતાં પરિગ્રહ આપણી ચર્મચક્ષએ દેખી શકાય તેવા વ્યકત નથી. અથવા મૂચ્છ, ચોરી, જૂઠું બોલવું વિગેરે રૂપે હતા, પણ જ્ઞાની પુરુષોએ જ્ઞનબળથી જોઇને તે પરિણમે છે. મૈથુન ભાવ પણ એક જાતને રોગયુકત વિષે શાસ્ત્રમાં ઘણું લખ્યું છે, તે યુકિતપુલ્સર છે. પરિણામ છે મનપસંદ પદાર્થો પ્રત્યે જેમ રાગ પ્રગટે એકેન્દ્રિય જીવોના ફરી ફરીને જન્મ મરણ અથવા છે તેમ અણગમતા પદાર્થો પ્રત્યે દ્વેષ પ્રગટે છે. ભવધારણ બહુ થોડા સમયને અંતરે થયા કરે છે. તેમાંથી કામ ઉત્પન્ન થાય છે, પિતા વિષે માનબુધિ દરેક જીવને પોતાના શરીર અને જીવન વિષે અત્યંત અને બીજા પ્રત્યે તુરછ ભાવ પેદા થાય છે, ઉપરાંત રાગ હેવાથી મરણ જેવું મોટું દુઃખ નથી. એ રીતે ભર્યું અને દુગચ્છાનો ભાવ પણ તેમાંથી પ્રગટે છે. જોઈ શકાશે કે રાગ-દ્વેષ દરેક જીવને દુઃખ-પરંપરાનું ક્રોધાદિક ભાવ આગળ વધતા હિંસા વિગેરે રૂપે કારણ છે. રાગ પણ અંતે દ્વેષ, દુઃખ અને કલેશમાં પરિણમે છે. મનુષ્ય ઉપરાંત અન્ય સર્વ જીવોમાં પરિણમે છે. કોઈ જીવને રાગથી ઈચ્છિત વસ્તુ પ્રાપ્ત રાગ-દ્વેષનો ભાવ અને તેના પરિણામ રહેલા છે. થાય તો તે લાંબો વખત ટકતી નથી. તેમાં બીજાઓ પશુ-પક્ષી અને સર્વ નાના-મેટા હાલતાચાલતા તરફથી તથા કુદરતી અનેક વિ -અડચણ આવે છે. ત્રસકાયના જીવના શરીર ભયમાં મૂકાતા તેઓ આ દુનિઆને દરેક પુદગલ પદાર્થ નાશવંત અને નાસભાગ કરી મૂકે છે, સ્વબચાવ અર્થે તેમજ પરિણામશીલ છે. છાઓ અનેક છે અને સમયે દુશ્મનને મારી હઠાવવા શકિતને ઉપયોગ કરે છે, સમયે અનેકગણી વધે છે. તે કદી સંતોષાતી નથી. દરેક જીવ જોઈતા આહાર માટે નિત્ય શોધમાં રહે કદાચ કોઈને બધી રીતે સુખ હોય તેમ દેખાય છતાં છે. કીડી મંકોડી તે વળી રાકને સંગ્રહી રાખે આયુષ્ય પુરું થતા ભોગપભોગના તમામ સાધને છે, અને તે માર્ગમાં આડે આવનારને ચટકે-ડશ ઇછા નહિ હોવા છતાં છોડીને ચાલ્યા જવું પડે છે. મારી વભાવ વ્યકત કરે છે. સર્પાદિકના કીધ તથા એટલે આ નિઆના ભોગપભોગ અને પૌગલિક પરિગ્રહ મૂચ્છ પ્રસિધ્ધ છે. ઉંદર, બિલાડી, સર્પ,
સ, પદાર્થો પ્રત્યે જેમ વધુ રાગ-આસક્તિ કેળવ્યા હોય નળીઆના જાતિવૈર જાણીતા છે. જુદી જુદી કંદ, છે તેમ તે વધુ ષ, દુઃખ, કલેશના કારણ બને છે. ગામ યા શેરીના કૂતરા બહારના કૂતરાને પિતાની હદમાં
જીવ જે પગલાદિક પદાર્થોથી સુખ મેળવવા મથે આવવા દેતા નથી, આવે તેને તકરાર કરી ભસી, લડી કાઢી મૂકે છે. સર્પ, હરણનો સંગીત રાગ,
છે તેમાં મમત્વ રાગ-આસકિત રાખે છે તે સર્વ પતંગીઆને દીપક રાગ, શિકાર માટે શિઆળી આ અંતે દુઃખ અને કલેશરૂપ બને છે. બગલા ભયનું માયાવીપણું વિગેરે જુદા જુદા આ સંસારમાં દરેક જીવમાં રાગ દ્વેષ છે, અને પ્રાણીઓ પિતાના ખાસ પ્રકારના રાગ-દ્વેષના કારણે તે દુ:ખ અને કલેશનું કારણ છે એમ ઉપર જોવાઈ દૃષ્ટાંતરૂપ બન્યા છે. હાલતા ચાલતા જીવો માફક ગયું છે. હવે તેની આત્મા ઉપર શું અસર થાય સૂમ અને સ્થાવર એકેન્દ્રિય જીને પણ રાગ-દેવ છે તે જોવાનું રહે છે.
( ચાલુ )
For Private And Personal Use Only
