________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનઢ પ્રકાશ
[ ૨૪ ]
ડતા નથી; સપ મત્સ્ય વાદ્ય સિંહનો ભય રહેતા નથી; બકરી ગાય બળદ ઘેાડા હાથી વિગેરે ઉપ યેાગમાં લઈ શકાતા નથી, મૃત પામેલા સવ વાના શરીરે વિષે પેાતાને કે બીજા માટે એ જ સ્થિતિ ઉપયાગહીનતા–નિષ્ક્રિયતા રહેલી છે. સર્વ જીવાતું એક સામાન્ય લક્ષણુ જે ઉપયાગ નામે અથવા આહારાદિક સંજ્ઞા, એધરૂપ વ્યાપાર-પ્રવૃત્તિ તરીકે ઓળખાય છે તે જીવનમાં આત્મા હૈાય ત્યાં સુધી જ ચાલે છે. તે સર્વ જીવેામાં જોવામાં આવે છે. અને મૃત અવસ્થામાં તે સ જવામાંથી ચાલ્યું જાય છે. નિર્જીવ, અજીવ, જડ અથવા પૌદ્ગલાદિક ગમે તેવા સંચાગ આકારવાળા કાઇ પણ પદામાં જીવની આહારાદક કાંપણુ સંજ્ઞ, ઉપયોગ, વ્યાપર, પ્રવૃત્તિ હૈ।તા નથી. જીવ અને અજીવ વચ્ચે, આત્મા અને પુદ્ગળ વચ્ચે, ચૈતન્ય અને જડ વચ્ચે આ મુળ અને તાત્ત્વિક ભેદ છે.
આત્મયુક્ત વનમાં રહેલી ઉપયાગતા અને આત્મા ચાયા જતાં મૃત અવસ્થામાં આવતી જડતા અથવા નિષ્ક્રિયતાના જે વિચાર અન્ય વેને લાગુ પડે છે તે પાંચે ક્રિયા અને મનેાબળ સહિત મનુષ્યને વિશેષે કરીને સ્પષ્ટ અને સુગમપણે લાગુ થાય છે. બીજા કોઈ પણ જતના વેા કરતા મનુષ્યની ઇંદ્રિયા, મનોબળ, જ્ઞાન વિશેષે કરીને વિકસિત હૈાય છે, અને વિકસિત થઇ શકે છે. સામાન્ય રીતે મનુષ્ય ઘણું કરીને પોતાના દેહધારણ, રક્ષણ, સુખ-સગવડ, રવાપૂરતા વિચાર અને પ્રવૃત્તિ કરે છે. તે માટે સામાન્ય રીતે જોઇ શકાય છે કે મનુષ્ય પોતાથી નાના કે મોટા મનુષ્યા અને ખીન્ન પ્રાણીઓ ઉપર પેાતાના જ્ઞાન અને ઇંદ્રિયબળથી આધિપત્ય મેળવે છે. પાતાથી ઘણી વધારે શક્તિવાળા અને મેાટા વાધ, સિંહ, હાથી, ભસ્ય વિગેરેને યુક્તિથી પકડે છે. કબુતર કુતરા વાંદરા ગાય બળદ ઉંટ ઘોડા વિગેરે પશુ-પક્ષીને પોતાને વશ બનાવી ઉપયેાગમાં લે છે. પોતાને નુકશાનકારક નાના પ્રકારના અસ`ખ્ય જીવજંતુઓને જંતુનાશક દવાઓ અથવા યંત્રાથી, અથવા તે સામે તેથી
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિરુદ્ધ–પ્રકારના જીવજંતુઓના ઉત્પાદનની ગાઠવણુ કરી નાશ કરે છે. શારીરિક રાગેાના નિવારણ માટે આશ્ચર્ય જનક શાધેા અને શસ્ત્રક્રિયાઓ કરે છે. મનુષ્ય એમ ઘણી રીતે પેાતાના જીવનનિર્વાહ સુખપૂર્વક ચલાવવા મથે છે, ઉપરાંત મનુષ્ય પેાતાની પ્રવૃત્તિ વધારવા ગમે તેવા પહાડા ભેદીને, રણે। ઓળંગીને, જંગલો કાપીને, રેલ્વે રસ્તાઓ બાંધીને પેાતાના ભાગ સરળ બનાવે છે. વહાણુ અને સ્ટીમરા બાંધીને મહાસાગરને પણ જાણે કે વશ કરે છે અને હજારે। માઇલ દૂર ધારેલા સ્થળે પહાંચી જાય છે. એટલે ઊંચે અને જેટલી ઝડપે કુદરતી શક્તિ ધરાવનાર પક્ષીએ આકાશમાં ઊડી શકતા નથી તેથી વધારે ઊંચે અને કલાકના એકસેથી ચારસો માઇલની ઝડપે એરપ્લેનદ્વારા ઊડી શકે છે અને નીચે ઉતર્યા સિવાય ચેડા કલાકમાં એ ત્રણ હઝાર માઇલ આકાશપ્રદેશ ખુંદી વળે છે. ઊંચેથી પડતા પાણીના ધાધમાર પ્રવાહમાંથી વિજળી બળ ઉત્પન્ન કરી રાત્રે દિવસના જેવે પ્રકાશ ઉત્પન્ન કરે છે અને મેટા પ્રચંડકાય મંત્રા ચલાવે છે. થેડી મિનિટો અને સેકડામાં ટેલીગ્રામ અને રેડીઓ દ્વારા હજારો માઇલ દૂર સંદેશા મેાકલાવે છે, ભાષણા અને ગીતા સંભળાવે છે. મેાલતા-ચાલતા સિનેમાદ્રારા ભાષા, રમતગમત, નૃત્ય, લડાઇ વિગેરે જીવનના તમામ પ્રસંગાના સિનેમાના પડદા ઉપર પડછાયારૂપે ભાષા અને અવાજ સાથે તાદશ્ય ચિતાર રજૂ કરે છે. મારુસ ગ્રામેફેશનની પ્લેટ ઉપર પેાતાનું ગાયન અને ભાષણ ગ્રહણ કરાવી હારા માણુસેને સે'કડા વખત વગરખેલે કરી કરીને સંભળાવે છે. માઇક્રોટ્ટેશન દ્વારા ભાષણના ધીમા અવાજને માટા કરી એકી સાથે લાખા માણુસાને માઇલેા સુધી સંભળાવે છે. વિગેરે વિગેરે બીજા પ્રાણીઓ, કુદરતી બળે અને પૌલિક પદાર્થો ઉપર વિજ્ઞાનના બળે મનુષ્યે અદ્ભુત કાબૂ મેળવી પોતે માનેલા સુખ-વૃદ્ધિ અને ઇચ્છાવૃત્તિ માટે ધણું કર્યુ છે, અને હજી કંઇ ને ક ંઇ કરવાના મનારથા સેવે છે, વનમાં આત્મા, ચૈતન્ય અથવા
For Private And Personal Use Only
