Atmanand Prakash Pustak 019 Ank 06

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

ન તહાસિક અવલેકન. અને તેથી જ ગુજરાતને અભિમાનથી ઉચ્ચ મુખાવિંદ રાખી બેલવાનો પ્રસંગ પ્રાપ્ત થાય છે.
તેરમી શતાબ્દિમાં ધોળકામાં ગુર્જરેશ્વર રાણા વિરધવળની રાજ્યસભામાં સેંકડે કવિઓ વિરાજતા હતા. આ સમયે ગુજરાતમાં અનેક કવિઓનું ઉત્પન્ન થવું, પ્રકાશમાં આવવું અને અનેક મહાન ગ્રંથ રચી ગુજરાતની કીર્તિને અમર કરવી એ સર્વેને આધાર તે રાણાના મહાન ચાણક્ય મંત્રી વસ્તુપાળ અને તેજપાળને લીધેજ છે. પ્રસ્તુત કાવ્યકર્તા પણ આજ સમયે ઉદ્દભવ પામેલ છે. આપણા ચરિત્ર નાયકે આ સિવાય પણ કરૂણા “વજાયુધ” નામનું હાનું નાટક અને આસડ કવિ રચિત ઉપદેશકન્દલિ અને વિવેકમંજરી ઉપર વિદ્વતાભરી વૃત્તિઓ રચી છે, કવિ સબંધી ઐતિહાસિક કેટલીક બાબત પ્રકાશમાં આવેલ છે, પરંતુ હવે તેથી વિશેષ પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છા હેવાથી અત્રે તેમની સંબંધી કંઈપણ લખીશ નહિ.
આ વસંત વિલાસ ચેદ સર્ગનું એક અતિહાસિક કાવ્ય છે.
ગયા માસના આ. પ્ર. ના અંકમાં “નર નારાયણાનંદ” નામના મહારે લેખ વાંચતાં જણાશે કે, મંત્રી વસ્તુપાળનું અન્ય “વસંતપાળ” તરીકેનું નામ હેના સુહદોમાં પ્રખ્યાત હતું. અર્થાત મંત્રી વસ્તુપાળે પિતાના રચેલ કાવ્યના ૧૬ સર્ગના ૩૮*લેકમાં દર્શાવ્યું છે કે –
ख्याति प्राप वसन्तपाल इति यो नामाद्वितीयं मुदा
विद्वद्भिः परिकल्पितं हरिहर श्री सोम शर्मादिभिः ।। આ ઉપરથી વાંચકને ખાત્રી થશે કે આ કાવ્યની રચના મંત્રી વસ્તુપાળને અવલંબી કરાયેલી છે. ચંદ્રગચ્છના આચાર્ય હરિભદ્રસૂરિના શિષ્ય બાળચંદ્ર આ કાવ્યના પ્રણેતા
છે અને ગ્રંથકર્તાએ પિતાનું પૂર્વ જીવન વૃત્તાંત આ કાવ્યના કાવ્યકર્તા પ્રથમ સર્ગમાં આપેલ છે, તે ઉપરથી જણાય છે કે તેઓ મોઢે
રાના મઢ બ્રાહ્મણ હતા અને હેમનું નામ મુંજાળ હતું, હેમણે જૈન ધર્મમાં દીક્ષા લીધા પછી અનેક સાહિત્યના અધ્યયનથી મહાન વિદ્વાન થયા હતા, કે જેના લીધે તેમને “સિદ્ધસારસ્વત” નામની પદ્ધી એનાયત કરવામાં આવી હતી અને જેનોની માનનીય આચાર્ય પદ્ધી આપવામાં આવી હતી. હેમનું એતિહાસિક વૃત્તાંત નહિ આપવા બાબત ઉપર ખુલાસે કરી દીધેલ હોવાથી મૂળ વિષય ઉપરજ આવીશું.