Atmanand Prakash Pustak 019 Ank 06

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 4

૪૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
જૈન ઐતિહાસિક અવલાકન.
“ વસંત વિલાસ મહાકાવ્ય.
""
1-11
( લેખક—ટાલાલ મગનલાલ શાહુ.—ઝુલાસણ. )
કાઇ પણ ભાષાના ઉત્કર્ષ થવા, અનુપમ સાહિત્યના જન્મ આપવેા, અને અનેક રસ ’ સિંચી વિકસાવવું, અનેકશ: અલંકારો આપી દેદ્દીપ્યમાન બનાવવુ અર્થાત રસામૃત સીંચી નવપલ્લવિત કરવું એ સર્વે ની જવાબદારી સુશિક્ષીત વિદ્વાના ઉપર છે. કેઇ પણ દેશની, કેઇ પણ ધર્મની જાહેાજલાલી જાણવાનું સાધન મુખ્યત્યે કરી તે દેશના કે તે ધર્મના સાહિત્યને અવલ ખી રહેલું છે. અને એવુ અત્યુત્તમ સાહિત્ય પ્રકટાવવાને પ્રખર વિદ્વાનેાની ખાસ જરૂરીઆત હાય છે, પ્રખર વિદ્વાનાના ઉદ્ભવ થવા તે તે દેશના નરેન્દ્રો અને ધનાઢયા ઉપર અવલંબેલું હોય છે. પૂર્વકાળે જે જે વિદ્વાના, કવિએ લેખકેા અનેતત્વજ્ઞા જન્મ પામ્યા છે. તે પૂર્વે તે તે સમયના રાજાઓ, ધનાઢયાના આશ્રયે રહીનેજ પામ્યા છે. પૂર્વે થઈ ગયેલા, કાલિદાસ, મેંઠ,અમર, રૂપ, સૂર, ભારવિ, હરિશ્ચંદ્ર વિગેરે મહાન કવિએની ‘ઉ. જયની ' માં કાવ્ય-પરીક્ષા લેવામાં આવી હતી. અને તે સર્વેને રાજાએ તરફથી અત્યુત્તમ માન આપવામાં આવતું. પાટલિપુત્ર, ઉજ્જયની, કાશ્મીર વિગેરે સ્થાનામાં જે જે વિદ્વાના ઉદ્દભવ પામ્યા છે, તે ખાખતના પૂર્ણાંશે ધન્યવાદ ત્યાંના રાજાઓને છે. સંસ્કૃત સાહિત્યનુ અવલેાકન કરતાં ગુજરાતમાં કાઇપણ ધુરંધર સંસ્કૃત કવિના દર્શન ન થયા હૅતુ મુખ્ય કારણુ અત્રેના રાજાની કૃપણુતા, અરસીકતા કે કાવ્ય વિમુખતા વિના અન્ય શુ દેખાય ? આ પ્રમાણે આર્યાવના સર્વ પ્રાંતાના સાહિત્યનું અવલેાકન કરતાં ગુજરાતને કંઇ નીચુ જોવા વખત આવે છે.
ગુજરાતના સર્વે` વિદ્વાના નિષ્પક્ષપાતે નિરીક્ષણ કરશે તે જણાશે કે ગુજરાતને અભિમાન રાખવા લાયક જૈનધર્મ અનેક કવિ-વિદ્વાનને જન્મ આપ્યા છે.
દશમી અને અગીયારમી સદીમાં મુંજ અને ભેાજ દ્વારા ધારા નગરી જે અનેક વિદ્વાનાની પ્રસુતા ગણાતી હતી. તદનુસાર ગુજરાતમાં મહાન જૈન ધર્મ પ્રભાવિક નરેશ કુમારપાળના સમયથી સંસ્કૃત સાહિત્યમાં કઇ એર તેજસ્વીતા ઝળહળી રહી હતી, તે સમયે શ્રીમાન્ મહુધારી હેમચંદ્રસૂરિ, તેમના વિદ્વાન શિષ્ય શત પ્રબંધ કો રામચંદ્ર આદિ અનેક વિદ્વાન હીરાએ પ્રકાશ પામ્યા હતા; પરંતુ હેતું વાસ્તવિક પરિણામ તેા તેરમી શતાબ્દિના અંતિમમાં દ્રશ્યમાન થયું હતું