Atmanand Prakash Pustak 017 Ank 11

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

આપણા વિચારોનાં પ્રતિબિંબરૂપ જગત.
જાય છે અર્થાત્ આપણા વિચારોને અનુકળ રૂપ ધારણ કરી લે છે. બદ્ધધર્મના મહાત્મા બુદ્ધનું કથન છે કે હું જે કાંઈ છું તે સર્વ મારા વિચારોનાં જ પરિણામ રૂપ છે. મારૂં જીવન મારા વિચારે ઉપર અવલંબેલું છે અને મારા વિચારોથી જ ઘડાયેલું છે.” આ ઉપરથી એટલું સ્પષ્ટત: પ્રતીત થાય છે કે કોઈ મનુષ્ય સુખી અને પ્રસન્ન છે તેનું કારણ એ છે કે તે પ્રસન્નતાના અને સુખના વિચારમાં સદાકાળ મગ્ન રહે છે અને કોઈ મનુષ્ય જે દુ:ખી અવસ્થા જોગવતા હોય છે તો તેનું એ કારણ છે કે તે દુ:ખ, નિરાશા અને નિર્ભયતાના વિચારોમાં જ હમેશાં તમય રહે છે. કઈ મનુષ્ય ભયભીત હોય કે નિર્ભય હેય, સાક્ષર હોય કે નિરક્ષર હોય, દુઃખી હોય કે સુખી હોય, તેની પ્રત્યેક અવસ્થાનું કારણ તેના આત્મામાં જ વિદ્યમાન છે અને બહાર કોઈ પણ સ્થળે નથી. આ સ્થળે શંકા ઉપસ્થિત થશે કે શું બાહ્ય અવસ્થાએની લેકનાં મન અને સ્વભાવ ઉપર કંઈ પણ અસર નથી થતી? આનું સમાધાન એ છે કે બાહ્ય અવસ્થાએ આપણે ઈચ્છીએ છીએ તેટલા પ્રભાવ આપણું ઉપર પાડે છે. બાહા અવસ્થાઓ કે ઉપર પિતાને અધિકાર જમાવે છે તેનું કારણ એ છે કે તેને વિચારશક્તિનું જઈએ તેટલું જ્ઞાન હોતું નથી તેમજ તેના ઉપયોગથી તેઓ પરિચિત હોતા નથી. આપણે એમ માનીએ છીએ કે બાદ અવસ્થાઓમાં આપણું જીવનને બનાવવાની કે બગાડવાની શક્તિ રહેલી છે. આ માન્યતા ઉપર આપણાં સઘળાં સુખ દુઃખને આધાર રહેલો છે. આ માન્યતાને લઈને આપણે બાહ્ય વસ્તુઓને આધીન બની જઈએ છીએ, આપણે તેના અનન્ય દાસ છીએ અને તેનું આપણા ઉપર સંપૂર્ણ સ્વામિલ છે એમ સમજી લઈએ છીએ. આ કારણથી આપણે તેને એક પ્રકારનું એવું બલ આપીએ છીએ કે જે તેનામાં સ્વાભાવિક રીતે નથી હોતું અને ખરી રીતે આપણે માત્ર ઘટનાઓનેજ વશ નથી બની જતા, પરંતુ તેને લઈને દુ:ખ, સુખ, ભય, આશા, સલિતા, નિ. લતાને પણ અનુભવ કરવા લાગીએ છીએ.
મારા જાણવામાં એવા બે માણસે આવ્યા છે કે જેઓએ વર્ષો પર્વત પરિશ્રમ કરી મેળવેલી સંપત્તિ પિતાની યુવાનીમાં ગુમાવી દીધી. આમાંના એકને તે તે નુકશાનને એ આઘાત લાગ્યે કે તે અત્યંત દુ:ખી અને હતાશ બની ગયે. પરંતુ જયારે બીજા માણસના જાણવામાં આવ્યું કે જે બેંકમાં પિતે થાપણ મુકેલી હતી તે ભાંગી છે અને હવે તેમાંથી એક પાઈ પણ વસુલ થઈ શકે તેમ નથી ત્યારે તેણે અત્યંત શાંતિ અને ધૈર્ય ધારણ કરીને જણાવ્યું કે “ગયું તે ગયું. હવે તેને માટે શોક કરવો વ્યર્થ છે. એમ કરવાથી રૂપિયા મળી શકવાના નથી, દ્રવ્યની પ્રાપ્તિ કેવળ કઠિન પરિશ્રમથી જ થઈ શકે છે.” તેથી તે નવીન ઉત્સાહથી પ્રેરાઈને મહાપરિશ્રમ કરવા લાગે અને આ સમયમાં જ ભાન બની ગમે. મે માણસ પોતાના