________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પવિત્ર ભાવના આત્મધર્મનો યાને મનુષ્ય જીવનને ય શી રીતે કરે છે? ૨૯
ભાવનાને બીજે ગુણ શ્રદ્ધા છે. જે સમ્યકત્વ ગુણ પણ કહેવાય છે. આ સ્તિકય બુદ્ધિ રાખવી એ શ્રદ્ધાનું સ્વરૂપ છે. માનસિક વૃત્તિની ચંચળતા શ્રદ્ધાથી નાશ પામે છે. ભક્તિ, આરાધના, પૂજા, પ્રેમ, રાગ-એ સર્વને આશ્રય શ્રદ્ધા ઉપર છે. બુદ્ધિ અને હૃદય એ ઉભયનું વિશ્રામ સ્થળ શ્રદ્ધા છે. મગજમાંથી ઉપજતી પ્રવૃત્તિ તે બુદ્ધિ છે અને રક્તાશયમાંથી ઉપજતી પ્રવૃત્તિ તે હૃદય છે. બન્નેના જુદા જુદા ધર્મ છે, પણ તેમને એકીભાવ શ્રદ્ધા ઉપર થાય છે. શ્રા વગર માનવ જીવન ઉપગી નથી. ધર્મ, ભાવ, સદાચાર અને સત્કર્મના અંકુર કહાનાં બીજની સાથે જોડાએલા છે. એક મહાત્મા લખે છે કે –
વિના અજાં કયા ચાલ્યાવહિતા) શ્રદ્ધા વિના પ્રયાસ કરવો તે કુપણુતા કહેવાય છે.”
બીજે સ્થળે પણ કહેલું છે કે, શ્રદ્ધા વિના વ્યર્થ પ્રયાસ કરવામાં તે વાણ વિલાસ, કૃપતા સ્વાર્થ અને મિથ્યાત્વ એ વિના બીજું કાંઈ સિદ્ધ થતું નથી. જ્યાં શ્રદ્ધા ત્યાં સ્થિરતા છે. અને સ્થિરતામાં આત્મબળને વ્યય યથાર્થ રીતે કે એગ્ય માર્ગો થાય છે. જ્યાં અશ્રદ્ધા ત્યાં અસ્થિરતા અને તે અસ્થિરતાથી કલેશ, દુઃખ અને વાર્થ વિના બીજું મળવાનું નથી. એ શ્રદ્ધા ગુણ ભાવનાના ભવ્ય સ્વરૂપમાં રહેલું છે. તેથી વિદ્યાને શ્રદ્ધાને સર્વદા આદર આપે છે.
ભાવનાને ત્રીજો ગુણ પ્રેમ છે. ભાવનાની મૂર્તિ શુદ્ધ પ્રેમમય છે. કેટલાક ધર્મો અને વિદ્વાન બ્રા, પરમાત્મા, ચૈતન્ય ને પણ પ્રેમ શબ્દથી પ્રયોજે છે. આ ત્મિકભાવના ગુપ્ત પ્રદેશમાં પ્રેમની પૂજા થાય છે. એ પ્રેમ સંસારના ક્ષણિક પદાર્થોને નહીં, પણ આત્મિકભાવના સૂક્ષમ માર્ગને પરમાત્મપણું પ્રાપ્ત કરાવનારે છે. એ પ્રેમના પવિત્ર માગે વિચરનારા વિવેકી જને ભાવનાના પરમ ભક્ત બને છે. પ્રેમના બાહ્ય અને આંતર એવા બે સવરૂપ છે. સાંસારિક પ્રેમ બાહ્ય છે અને ભાવના મય આત્મિક દિવ્ય પ્રેમ આંતર છે. પ્રેમનું આંતર સ્વરૂપ બહુ સૂક્ષમતાથી વિલેતાં તેને સાર “ભાવના” એટલે જ નીકળશે. પ્રેમનું દિવ્ય આકર્ષણ કયા હેતુથી થાય છે તે પણ કહી શકાતું નથી. તેથી ભવભૂતિ લખે છે કે,–“તિરગતિ જણાય
તો દે” અંતરનો કોઈ હેતુ પદાર્થોને જોડી આપે છે.” એ કવિને શાશય પ્રાકૃત પ્રેમને ઉદ્દેશીને છે, તેની અંદર પણ દિવ્ય ગુણનું દર્શન થાય છે. પ્રેમમય ભાવના પણ એવીજ કઈ અદભુત વસ્તુ છે. તે અવર્ણનીય છે. હૃદયની ન સમજી શકાય તેવી ગતિને તે મહિમા છે. જ્યાં પવિત્ર પ્રેમનો સંબંધ જોડાય છે ત્યાં આદુભુત ભાવનાને ઉદય થઈ આવે છે. ભાવનામય પ્રેમના ઉદયથી દષ્ટિ જ બદલાઈ જાય છે, બુદ્ધિને પણ કેઈ નવી જાતના ચસ્મા ચઢે છે અને મનની સીમ કૃતિઓમાં કોઈ વિલક્ષણ જાગ્રતિ થઇ આવે છે. હૃદયના અતુલ રસ અને અતુલ શ્રદાન
For Private And Personal Use Only
