________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પવિત્ર ભાવના આત્મધર્મને યાને મનુષ્ય જીવનને ઉદય શી રીતે કરે છે? ર૯૭. થાય છે. એથી તેનું સ જીવન દયામાં જ રમણ કર્યા કરે છે. આવી દયામય ભાવના ભાવવાને માટે મનુષ્ય સર્વદા યત્ન કરવો જોઈએ. મહાવીર પ્રભુએ ગભ. માં સવી જીવ કરૂં શાસન રસી” એ ભાવનાથી જ દયામય અંત:કરણ બતાવી આપ્યું હતું.
ભાવનાને પાંચમે ગુણ દીનતા છે. આ દીનતા શુદ્ધ નથી, પણ ભાવનાથી ભરિત છે. અહીં દીનતાને અર્થ શુદ્રવૃત્તિ કે લઘુવૃત્તિ સમજવા નથી, પણ તેને અર્થ અહંભાવને ત્યાગ કરવારૂપ છે, અથવા ઈષ્ટદેવ કે ગુરૂ તર પિતાની લઘુતા દર્શાવવારૂપ છે. મનુષ્ય અહંકાર કે અજ્ઞાનના ગાઢ અંધકારમાં મગ્ન થઈ જાય છે, હૃદય ઉપર પડેલે અહંકારને પડદે તેની ઉચ્ચ ભાવના અને વિપુલતાને નાશ કરે છે. હૃદયની વૃત્તિ જે અહંભાવથી સ્પષ્ટ થયેલી હોય તે તેમાં બહુ કલહ અને કઠોરતાદિ દોષે ઉત્પન્ન થાય છે. તેથી અહંકાર કે અહંભાવને સર્વથા ત્યાગ કરવો આવશ્યક છે અને તે ત્યાગ દીનતામય ભાવનાથી થઈ શકે છે. જ્યારે હૃદયના સૂક્ષ્મ પ્રદેશમાંથી અહંભાવને ત્યાગ થઈ જાય છે ત્યારે શાંત ગુણને દર્શાવનારી દીનતામય ભાવના પ્રગટ થયા વિના રહેતી નથી. એ દીનતામય ભાવનાથી ભાવિત થયેલું હૃદય ઈષ્ટપાસનાનું પૂર્ણ અધિકારી બને છે, તેથી દીનતાગુ સેવવાની પૂરેપૂરી આવશ્યકતા છે.
આ પ્રમાણે પંચગુણી ભાવનાને ઉપગ આઉતધર્મના ઉપાસકે સદા કર્તવ્ય છે. હૃદયની વૃત્તિઓને કલ્યાણમા લઈ જનારી ભાવના જ છે. તે ઉચ્ચ પ્રકારની ભાવનામાંથી શુભ સંક૯પને જ ઉદય થાય છે. તેવી ભાવના અનંત, અપાર, અતુલ અને એકરસ આનંદરૂપ મોક્ષમાં લઈ જનારી છે, પરંતુ તે ભાવના સક્ષમભાવવાળી હોવી જોઈએ. તેમાં સ્થળભાવને સ્પર્શ પણ ન હોવા જોઈએ, કારણકે સ્થલ ભાવનામાં શુભ સંકટ ઉઠી જાય છે અને તે નવી શંકા ઉપજાવે છે. જે એવી સ્થલ ભાવનાને હૃદયને વિશેષ પરિચય થાય છે તે હૃદય નવી નવી આશાઓમાં બ ધાવા શીખે છે અને તેથી પારણામે અનંત સંસાર વધી પડે છે. જે હૃદય સૂક્ષમ ભાવનાનું અભ્યાસી હોય છે તે હૃદયને તે એ સ્યુલ ભાવના નીરસ લાગે છે.
જ્યાં સુધી હદય સૂક્ષમ ભાવના ભાવવાને આતુર હોય છે ત્યાં સુધી તેને સ્થલ ભાવનાથી સદા દૂર રાખવું. તે છતાં જ્ઞાનના બલ વિના અથવા કેઈ મહાત્માના ઉપદેશના યુગ વિના હૃદયને સૂમ ભાવનાને લાભ ન મળ્યો હોય તો પણ તે સ્થલ ભાવનાને ઉચ માર્ગજ ગ્રહણ કરે, અધમ માર્ગ ગ્રહણ કરશે નહીં. પ્રવૃત્તિ માર્ગને પસંદ કરનારું હૃદય હોય તે તેમાં ઉચ્ચ પ્રકારની સ્થલ ભાવનાઓ આપવી. તે સ્થલ ભાવનામાં પ્રવૃત્તિમાર્ગના તને ભાવિત કરવા. તે તો અન્ય
For Private And Personal Use Only
