________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
" सदगुणानां सुकृत्यानां जननी भावना मता ।" ભાવના એ સદગુણે અને સત્કૃત્યોની માતા છે.”
ભાવનાનું આ લક્ષણ સત્ય છે. આવા લક્ષણ ઉપરથી તત્વો લખે છે કે, " भावनाविहगी श्रद्धाविश्वासपक्षाभ्यामुड्डीयमाना दूरे मानसपादपमारोहति तत्र नि:शंका शांतेः परमरसदं मधुरं फलमनुभवति"
ભાવનારૂપી પક્ષિણી શ્રદ્ધા અને વિશ્વાસરૂપી પાંખોથી ઉડી માનસ-હદય રૂપ વૃક્ષ ઉપર બેસે છે અને ત્યાં નિઃશંક-નિર્ભય રહી શાંતિના પરમ રસને આપના મધુર ફળ અનુભવે છે.”
આ કથનથી મહાનુભાવ તત્વોએ ભાવનાનું યથાર્થ સ્વરૂપ દર્શાવી આપ્યું છે. આવી પ્રભાવિક ભાવનાને પ્રભાવ જૈન શાસ્ત્રોમાં ઘણે સ્થળે બતાવેલ છે. જેનું હૃદય ભાવનાથી અંકિત હય, તે સદાચાર અને સદ્દવૃત્તિથી દૂર થતું નથી, તે સ્વકર્તવ્યથી વિમુખ રહેતો નથી. જ્યાં ભાવનાને પ્રકાશ પડ્યો નથી ત્યાં અનેક દુર્ગણે આવી વસે છે. આ જગતમાં જે કૃપણ, શઠ, પૂર્વ અને આસક્ત પુરૂ દેખાય છે તેઓના હૃદયને ઉચ્ચ ભાવનાને સ્પર્શ થયે નથી એમ સમજવું. જ્યાં ભાવનાને ઉદય છે ત્યાં હૃદયને કલ્યાણમય પ્રકાશ પડ્યા વિના રહેતા નથી.
ભાવનાના ગુપ્ત પ્રદેશમાં મુખ્ય પાંચ ગુણે રહેલા છે. વિશ્વાસ, શ્રદ્ધા, પ્રેમ, દયા અને દીનતા. તે વિષે ભાવનાતત્વને જાણનારા વિદ્વાને લખે છે કે –
नित्यं पंचगुणी भाव्या भावना भावितात्मभिः ।
सैव कल्पलतेवात्र सर्वोन्नतिविधायिनी ॥१॥ વિશ્વાસ, શ્રદ્ધા, પ્રેમ, દયા અને દીનતા એ પાંચ ગુણવાળી ભાવના ભાવિત હદયરબા પુરૂએ હંમેશા ભાવવી. તેજ ભાવના આ જન્મને વિશે કલપલતાની જમ સર્વ પ્રકારની ઉન્નતિને આપનાથી થાય છે.” ૧
ભાના પ્રથમ ગુણ વિશ્વાસ ઉત્તમ પ્રકારની પ્રતીતિને દર્શાવનારો છે વિશ્વાસ એ સવગુણ પૂર્ણ અંશ છે. વિશ્વાસથી જ હૃદયનું દર્શન થઈ શકે છે. પરમાત્મા તરફની ભક્તિનો પ્રભાવ પણ વિશ્વાસથી જ દેખાય છે. સત્ય અને શુદ્ધ માર્ગમાં વિચારવાની ઈચ્છા, અસત્ય અને અશુદ્ધ માગે વિચારવાની લજજા વિશ્વાસ ગુણથી ઘટ થાય છે. પૂર્વકાલના ચમત્કાર ભરેલા ભકિત અને પ્રેમના ચરિત્રે જે જે સાંભળવામાં આવે છે, તેનાં કારણ રૂપે વિશ્વાસની જ પ્રતિષ્ઠા જોવામાં આવે છે.
જ્યાં હૃદયને એશ્વર્ય દેખાય છે, જ્યાં હૃદયમાં શાંતિ, એકતા, સ્થિરતા અનુભવાય છે ત્યાં વિશ્વાસના વાસને જ મહિમા છે એમ સમજવાનું છે. વિશ્વાસની ઉપર આ જગત ટકી રહ્યું છે. વિશ્વાસ ન હોત તે જગતમાં ધર્મ અને વ્યવહાર–બંને મા દુઠિન થઈ જત અને સર્વત્ર અવ્યવસ્થા પ્રસરી રહેત. તેથી જગતમાં વિશ્વાસની જરૂર છે અને તે વિધાની જનની ભાવના છે.
For Private And Personal Use Only
