________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ તત્વ કઈ પ્રકારના લકીક ઉદાહરણ વડે મનુષ્યની જ્ઞાન મર્યાદામાં આવતું ન હોવાથી તેની બુધેએ શૂન્ય રૂપે ગણના કરી છે. બુદ્ધ-દર્શનની દષ્ટિથી, મનુષ્ય એ પાંચ પ્રકારના કંધે ( રૂપ, વેદના, સંજ્ઞા, સંસ્કાર અને વિજ્ઞાન ) ને સમુદાય છે અને તે ક ધેનું પરિચાલક તત્વ તેના મૂળ શુદ્ધ સ્વરૂપે અય, અરુષ્ટ, નિરાકાર અને નિરપેક્ષ છે. ઈસ્લામ ધર્મ જીવમાં ખુદાનું નુર હોવાનું માને છે અને એ પ્રમાણે દુનીયાના સર્વ નાના મોટા દર્શને એ, વાણુના ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારે દ્વારા આત્મા અને પરમાત્માને એક જ પ્રકારનો સંબંધ દર્શાવ્યું છે અને તે એ કે આત્મા પરમાત્મા થવાના સ્વભાવવાળે છે. આત્માનાં સ્વરૂપ બંધારણમાં જ પર માત્મા બનવાની યોગ્યતાનું બીજ રહેલું છે. દેશ, કાળ, મનુષ્ય બુદ્ધિના વિકાસને કમ, આદિ કારણેને લઈને એ એકની એક ભાવના જુદા જુદા સ્વરૂપે, જુદા જુદા દર્શનેની ઘાટીમાં, પરિણામ પામી છે. એ એકજ મહાસત્યે દેશકાળ પર જુદું જુદું રચના-સ્વરૂપ ધારણ કરેલું છે. આત્માના નિગૂઢ અંતસ્તમ પ્રદેશમાં આ સત્ય ઉજવળ અક્ષરે કોતરાયું છે. એટલું જ નહીં પણ તે સત્ય તેના બંધારણની સાથે અભેદભાવે સ્થિતિ પામી રહેલ છે.
આત્મા, પરમાત્માની સાથે અનાદિ પરિણય-ગ્રંથીથી જોડાએલે છે. આત્મા પ્રણયિની છે, પરમાત્મા પ્રણયી છે. એ ઉભયને લગ્નગ થયેલાજ છે. માત્ર આત્માને તેના સ્વામીના સ્થાનની ખબર નથી. અને બંસીના આહલાદક સૂરથી આત્માને ત્યાં આવી ભેટવા માટે આ મંત્રી રહેલા છે. પરંતુ વિમુગ્ધકર સૂરથી ઘેલો બનેલો આત્મા એ સૂર કયાંથી આવે છે તે જાણતા નથી તેથી આમ તેમ દોડાદેડ કરી રહેલ છે. આ દોડાદોડ તે આપણે સંસાર છે. આપણા સ્વામીનું આમંત્રણ કયાંથી આવે છે અને આપણે કયા પ્રદેશમાં દડીએ છીએ તેનું આપણને ભાન નથી.
સંસાર એ આત્માને સ્વાભાવિક ધર્મ નથી તેમજ તેનું આત્યંતરીક સ્વરૂપ નથી. અને એટલાજ માટે આપણે સંસારની પાછળ દેટ મુકી પડયા છીએ છતાં તે આપણું મુઠીમાં આવતું નથી. જે આપણા સ્વભાવમાં નથી તે આપણને કેવી રીતે પ્રાપ્ત થાય? સંસાર માયાના મૃગની પેઠે તેની પછવાડે આપણને દોડાવ્યે રાખે છે, પરંતુ કોઈ કાળે હાથમાં આવતું નથી. તેની સાથે આપણે જાથુને સબંધ કોઈ પ્રકારે બંધાઈ શકતો નથી.
સંસારની પછવાડે દેડવામાં આપણે એવા તત્વની પછવાડે દોડીએ છીએ કે જે આપણા સ્વરૂપ સાથે કંઈ કાળે મેળ લે તેમ નથી, ત્યાં માત્ર દોડવાનું જ છે, વિરામવાનું છે જ નહી. દોડી દોડીને કયાં પહોંચવાનું છે તેનો કાંઈ લક્ષ્ય નથી. માત્ર
For Private And Personal Use Only
