________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી મહાવીરનિર્વાણને સમયનિર્ણય.
જેન કાલગણના (Jaina chronology) ડૉ. હર્બલે સરસ્વતી ગચ્છની પટ્ટાવલીની ૧૮ મી ગાથાના આધારે વિક્રમ સંવની શરૂઆત માટે ૪૭૦ પછી બીજાં ૧૬ વર્ષ વધારે લે છે. ગાથાને અર્થ અને થવા તે ભાવાર્થ એવો છે કે–વિક્રમ સોળ વર્ષની ઉમર સુધી ગાદિએ બેઠો હતે નહિં. એટલે કે ૧૭ મા વર્ષે તેને અભિષેક થયે, અને એને તાત્પર્યાર્થિ એ નીકળે છે કે તે સત્તરમા વર્ષના અંતમાં અથવા તો ૪૮૭A. M. J.ના અંતે ગાદિએ બેઠે. આનું પરિણામ એ આવ્યું કે જેને એ વિક્રમ સંવના પ્રથમ વર્ષ (ઈ. સ. પૂર્વે ૫૮–૧૭) ના અંતે અને ૪૭૦ A, M. J. પુરા થયાની વચ્ચે ૧૮ વર્ષનું અંતર મૂકયું.
બ્રાહ્મણ સામ્રાજ્ય” નામના મહારા લેખમાં, મોં સાબીત કર્યું છે, કે જેને વિક્રમ નામથી સાતકર્ણિ બીજાને ઓળખે છે (જે નહપાનને તાબે કરનાર હિતે અને જેના વિષે નીચે જુઓ–) કે જે લગભગ ઈ. સ. પૂર્વે પ૭ વર્ષે મૃત્યુ પામ્યા. અથવા તો તેને પુત્ર પુલમાયિ કે જે તેના પછી તેજ વર્ષે ગાદિએ બેઠે, તેને ઉલેખ છે, અને મહારા પિતાના મત પ્રમાણે તે હવે પુલુમાયિ એજ જેનને ખરે વિકમ છે. (કારણ કે-લાકમાં તેનું બીજું અને ઘણું કરીને વધારે પ્રચલિત નામ
વિલય” હતું. (g==ાના) [ સરખા, શિક્કાનું નામ વિવિ (-) વિ , (-) પુરાણોને વિચ, W. and H., 196; V. P. 459 n.! આજ વિચવ (વિવ) અથવા વિશ્વ ને, છે ને ૪ (૬) થઈ ગએલે સમજી જેનેએ તેને વિશ્રામ કરી ન્હાંગે છે. માલવાના કાર્તિકાદિ (તેT) સંવત્ના પહેલા વર્ષનો અને વિલનના રાજ્યારોહણને સમય એક હેવાથી, અથવા ઘણું કરીને તેઓને પરસ્પર સમાનાલ હોવાથી, તે બંને એકજ હોય, એમ માની લેવામાં આવ્યું છે.
પ્રોતોના સમયથી લઈ શકરાજ્ય અને વિક્રમ સંવત સુધીની જેનકાલગણના નીચે પ્રમાણે છે. (અ) પાલક (જેનું પ્રત પછી ગાદિએ આવવાનું વર્ણન પુરાણમાંથી પણ મળી ( ૭. I. A, ૨૦, Page 347, સરસ્વતી ગચ્છની પટ્ટાવલી, 2 હેલેની ૩૬૦ માં પૃષ્ટ ઉપરની ટીકા મહાવીરના નિર્વાણથી તે શક સુધી ૪૭૦ વર્ષ (સરખા, I. A. 2, 868.) અને પછી વિક્રમ સંવતની શરૂઆત સુધી ૧૮ વર્ષ “વરાત સર--
વિજ્ઞમાત વર્ષ ૨૨ રાચીનત વર્ષ ૪” એટલે કે ૪૯૨ A. M. J=૪ વિક્રમ સંવત. (પુરાં થયાં.)
[ સરખા, ચાંદના (હિન્દી) ચક્રમા (સંસ્કૃત) સર (હૈિં) સત (સં.) પ્રદ (હિં.) * () શ્રાવ (ર્દિ) કમ (૩૦) વિનમ (હિંધીમે ચાલવું)=વિરામ,
૯I A, II, 861: XX, 341.
For Private And Personal Use Only
