________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી મહાવીરનિવણનો સમયનિર્ણય.
૧૩
આ ત્રણે સંપ્રદાનાં કથનમાં જે કે કેટલેક પરસ્પર વિરોધાભાસ દેખાય છે પરંતુ ભાવાર્થ એકજ છે. આ ત્રણે આલ્કિ -નાસ્તિક પંથે ખરેખર ઈતિહાસને અનુસર્યા છે, અને તેનું રક્ષણ કર્યું છે. બે હજાર વર્ષ જેટલા લાંબા સમયમાં જે કાંઈ ભૂલે પેસી ગઈ છે તે આવી રીતે થેડી મહેનતે અને થોડું ધ્યાન આપે દૂર કરી શકાય એવી છે.
આ લેખના સૂક્ષ્મ અવલેકનથી સમજાશે કે શ્રીયુત જાયસવાલે જૈન દંતકથા અને તેની પુરાણું ગાથાઓને બૌદ્ધ અને હિંદુપુરાણ ગ્રંથની સાથે કેવી ઉત્તમ રીતે સંબદ્ધ કરાવી છે, અને આજ લગભગ બે હજાર વર્ષ જેટલા દીર્ઘકાળ સુધી, ભારતના ઇતિહાસ--યુગના આદિભૂત ઉલ્લેખમાં, જે પરસ્પર વિરોધ અને અસંગતતા પુરાતત્ત્વજ્ઞાને જણાતી હતી તેને કેવી ઉત્તમ પદ્ધતિએ નિકાલ આણ્યો છે. અલબત્ત શ્રીયુત જાયસવાલના વિચારને સર્વાશે સ્વીકાર હજી સુધી વિદ્વાને તરફથી થયે ન હોય, કે તેમાં કાંઈ કાંઈ અંશે મતભેદ હોય, તો તે સ્વાભાવિક છે; પરંતુ ભારતના પ્રાચીન ઈતિહાસના નિરીક્ષણનું એક જૂદુંજ દષ્ટિબિંદુ વિચારક જગત્ આગળ ઉપસ્થિત કરી, ઇતિહાસના શુંચાયેલા કકડાનું નવીજ પદ્ધતિએ પ્રથક્કરણ કરવાનું એક અત્યુત્તમ સાધન દેખાડી આપ્યું છે, તેમાં કોઈને સંશય નથી. અને જેન કાળગણના તથા મહાવીર-નિવણુ–સમયના વિષયના તેમના વિચારો હુને તે ઘણે અંશે ગ્રાહ્ય જણાયા છે. પણ જે કઈ વિદ્વાના મનમાં આ સંબંધી મતભિન્નતા જણાતી હોય, તો તેણે અવશ્ય આવી રીતે જાહેર ઉહાપહ કરીને, આપણું શ્રમણ ભગવાન શ્રીમહાવીરદેવના નિર્વાણસમયને સદાને માટે નિર્ણય કરી નાખવો જોઈએ. જ્યાં સુધી આ રીતે, કઈ પ્રમાણિકપણે શ્રીયુત જાયસવાલના નિર્ણયમાં શંકા ઉપસ્થિત ન કરી શકે અને આ વિચારમાં સપ્રમાણ મતભેદ ન જણાવી શકે ત્યાં સુધી, હવે આપણે એજ નિર્ણયને કબૂલ રાખવો જોઈએ અને હવે પછી વીર–નિવગુ સંવત્ એજ ગણતરીએ લખવાને વ્યવહાર અને પ્રચાર
ચંદ્રગુપ્ત અને સુસ્તીના નિર્વાણની વચ્ચે વેતાંબર જૈને ૧૦૯અથવા ૧૧૦ વર્ષ મુકે છે. (ડે. જેકેબીની પરિશિષ્ટપર્વની પ્રસ્તાવના પૃ. ૫) આ હકીકત પુરાણોક્ત કથન સાથે મળતી આવે છે. ( જુઓ એપેડીકસ સી. પ્રકરણ ૨૪-૨૫) ૨૪ વર્ષ ચંદ્રગુપ્ત, ૨૫ વર્ષ બિન્દુસાર, ૪૦ વર્ષ અશોક, ૮ વર્ષ કુનાલ, ૮ દશરથ, ૪ સંપ્રતિના રાજ્યના=એકંદર ૧૦૯ સરખાવે એપેડીકસ બી. ૩.
હેમચંદ્ર અને બીજીઓના લેખે પ્રમાણે જેન રાજપરંપરા નીચે પ્રમાણે છે.
A. શ્રેણિક (બિંબસાર). B. કૃણિક (અજાતશત્ર); (અવંતીમાં પાલક). C, ઉદાયી. D. નન્દ (નન્દવર્ધન) અને બીજા નંદે. E, ચંદ્રગુપ્ત. F. બિન્દુસાર. G. અશોકગ્રી. H. (કુનાલ). I. સંપ્રતિ.
For Private And Personal Use Only
