________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વિચારે ઉત્પન્ન થાય છે. માટેજ સલ્ફાસ્ત્રો સત્સંગતિ અને નિર્દોષ સાધનોનો પરિચય કરવાનું આપણને વારંવાર પ્રબોધે છે.
ક્ષણે ક્ષણે થતા માનસિક બંધારણને ફેરફાર એ કાંઈ ઓછા આશ્ચર્યને વિષય નથી. છતાં તે આપણું નિત્યના અનુભવનો વિષય થઈ પડવાથી તેમાં આપણને કશુંજ આશ્ચર્ય થતું નથી. પરંતુ એ માનસિક ઘટના ઓછા આશ્ચર્યથી ભરપુર નથી એમ વિચાર કરતાં માલુમ પડશે. એક શબ્દ માત્ર સાંભળતાં માનસિક બંધારણ કેવી રીતે ચલિત થતું હશે તેમજ શરીરમાં તેનું પ્રવર્તી કેવી રીતે થાય છે એ વિચિત્ર ઘટના એમ દર્શાવે છે કે દરેક પદાર્થ કાર્યકારણના મહા નિયમને આધીન છે.
માનસિક બંધારણથી વિશેષ ચડીઆનું બળ હૃદયબળ છે. હૃદયબળ અને આપણા વર્તનને પરસ્પર ગાઢ સંબંધ છે. શારીરિકબળ, માનસિકબળ અને હૃદય બળ એ ઉત્તરોત્તર એક એકથી અધિક ચડીઆતી શક્તિઓ છે. એ ત્રણે આત્મશક્તિની સ્થળ અને સૂક્ષ્મ કળાઓ છે. હૃદયબળનો પ્રભાવ મનુષ્યના હૃદય ઉપર પડે છે. વિરપ્રભુને જગત્ ઉપર પ્રભાવ પાડવામાં તેમનું શરીરબળ થોડુંજ હેતુરૂપ હતું. તેમનું હૃદયબળ-ચારિત્રજ હતું.
શરીરબળ મને બળ અને ચારિત્રબળ એ ઉત્તરોત્તર ચડીઆતા છે. મનેબળ વિનાનું એકલું શરીરબળ માત્ર જંગલી પ્રજાઓમાંજ જોવામાં આવે છે. મનેબળ વિનાનું શરીરબળ એ ગાંડાના હાથમાં તલવાર સેંપવા તુલ્ય છે. શારીરિક સુખને ભેગ આપ્યા વગર મને બળ મેળવી શકાતું નથી તેજ પ્રમાણે મનમાં ઉઠતાં અસંખ્ય વિકલ્પોનું દમન કર્યા વિના હૃદયબળની પ્રાપ્તિ નથી. ખાસ કરીને જૈન સમાજમાં આ ત્રણે બળા દિનપ્રતિદિન લુપ્ત થતા જાય છે. મતલબ કે આ કાળે આપણે આ ત્રણે બળના સંબંધમાં અવનતિએ પહોંચ્યા છીએ.
કોઈ મેહ કે લેભના બળવાન નિમિત્તો હોવા છતાં મનમાં વિકારી અસર ઉપજાવા દેતા નથી, પ્રિયમાંપ્રિય પદાર્થોને થવા છતાં શોકને હૃદયમાં સ્થાન આપતા નથી, હડહડતું અપમાન થવા છતાં ક્રોધને લેશભાર પણ સંચાર થવા દેતા નથી, અને હૃદયના અનેક આગેવાન સુખદુઃખના પ્રસંગમાં દબાવી શકે છે તેઓની શક્તિનું નામ હૃદયબળ છે. અંત:કરણની શાંતિ એકસરખી સાચવી રાખવી તેમજ ઉત્કટ ઉપાધિના પ્રસંગમાં પણ વ્યાકુળતા ન અનુભવવી. એ હદયબળના સંગ્રહનું પરિણામ છે. ખરેખરી ચમત્કારિક ઘટના એ આ હદયબળ છે. શારીરિક બળવાળા સેડેલ જેવા નમુનાઓ જે આશ્ચર્યકારક ઘટના સ્થળભૂમિકા ઉપર વિશ્વમાં દર્શાવી શકે છે તેથી અસંખ્ય ગણું આશ્ચર્યજનક ઘટના હૃદયબળવાળા મનુષ્યો સૂક્ષ્મ
For Private And Personal Use Only
