Atmanand Prakash Pustak 014 Ank 11

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

જૈન ઐતિહાસિક સાહિત્ય,
૨૫૯
જોકે તે આપણે નિશ્ચય પૂર્વક કહી શકીએ નહિ. વળી આપણે એમ પણ કહી શકીએ કે ચૈત્ય દેવાલય તથા સ્તભાવાળી ગુહાએ ” કરતાં જુની ત્રીજી ગુહાઓ હશે.
ખડિગિરની ગુડ્ડાઓમાંની શતઘર અગર શતવક્ર, નવમુનિ, અને અનન્ત ગુહાએ જરૂરની છે. આમાંની પહેલી એ માં જૈન અસર વ્યક્ત છે અને બાકીનીમાં બુધ્ધાની અસર છે. શતવક ગુહાને એક આટલા હતા. જેના ઉપર તભા હતા અને તેની અંદર સાત નાના સ્ત ંભા હતા જે હાલ જતા રહ્યા છે. તેમાં એ ગુહાએ છે જેની વચમાં એક પાતળી ભીંતના આંતરા છે. તેમનાં નામ, ત્રિશૂલ અગર વરભુજ ગુહાઓ. શતઘર ગુહામાં દક્ષિણના ભાગની પરસાળની દિવાલા ઉપર લાંછને સાથે જૈનતીર્થંકરાની આકૃતિએ કાતરેલી છે. પરસાલના ડાબા ખુણાથી શરૂ કરીને તીર્થંકરાની આકૃતિઓનું વર્ણન નીચે આપું છું.
(૧) આ એક ઋષભદેવની નગ્ન ઉંચી આકૃતિ છે અને તેમની પાસે એક પાડીએ છે . અને બે બાજુએ ઉંચે હાથમાં ગાયનનાં સાહિત્ય લઇને ઉભેલા એ સેવા છે. વળી એ બાનુએ બીજા એ સેવા છે. તેમાંના જમણા હાથ તરફના સેવકના હાથમાં ચામર છે તથા ડાબા હાથ ભણીના સેવકના હાથમાં પંચપાત્ર છે. તેઓ એક ઉંચા ભાગ ઉપર ઉભા છે, જેમાં ધ્યાનગ્રસ્ત સ્થિતિમાં પલાંઠી વાળીને બેઠેલી ઉપસેલી બે આકૃતિઓ છે. તેમાંની ડાખી આકૃતિના હાથ છાતી આગળ જોડેલા છે અને જમણી આકૃતિની ડાબી હથેલી જમણી હથેલી ઉપર મૂકેલી છે. આ આકૃતિઓની નીચે એ નાગણીઓની આકૃતિઓ છે જે હાથ જોડીને પ્રાર્થના કરે છે તથા જેમના ઉપર સની ફણાએ આવેલી છે. આની નીચે વચમાં એક બળદની આકૃતિ છે જેની ડાબી ખાજુએ નાળચાવાળું એક પાણીનુ વાસણું છે તથા જમણી માજુએ એક શંખ તથા સિદ્ધ છે. બળદ કુદરતી રીતેજ કાઢયા છે. તેના શરીરની કરચલીએ પણ કાઢેલી છે. (૨) આ અજીતનાથની લાંબી નગ્ન આકૃતિ છે. ઉપરનીમાજીએ ચંદ્ર આપ્યા છે. ઉપરની જે બે આકૃતિઓ છે તે હાથમાં પ્યાલા લઇને ઉભેલી એ સ્ત્રીએ છે. વચ્ચે એ હાથમાં સેવકની આકૃતિઓ છે; તેમાંની ડાબી આકૃતિના ચામર છે, તથા જમણી આક્ તિના હાથમાં ૫ખા છે. નીચેની આકૃતિઓ (૧) ની આકૃતિએ જેવી છે. અહીંઆ ચિન્હ તરીકે હાથી કાઢેલા છે. અને તેની બે બાજુએ સિહા કાઢેલા છે.
(૩) આ સંભવનાથની મૂર્તિ છે તે ધ્યાનગ્રસ્ત સ્થિતિમાં છે. તે એક પ્રષુ૯ કમળ ઉપર બેઠેલા છે અને તેમની ડાબી હથેલી ઉપર જમણી હથેલી છે. વચ્ચેની બીજી આકૃતિઓ (૨) ના જેવી છે. અહીં ઘેાડાને ચિન્હ તરીકે કાઢયે છે. ડાબી માન્તુએ નાળચાવાળુ પાણીનું વાસણ છે તથા બન્ને બાજુએ એ સિહુ છે.